Казахстан

[көктүрік]

Хасагтай холбоотой бүхнийг энд оруулаад байгаарай, нөхөд өө . Би заваараа нэг мэдээ тавина. Гэхдээ явцуу дан казахстаны тухай биш монголтой харьцуулалт хийсэн юм тавина.

[NAIMAN-NOMAD]

Хасагстан болон хасгууд бол 15 зууны сүүлээр түүхэнд гарч ирсэн шинэ залуу үндэстэн юм. Хасгууд Зүчи,Цагаадайн харьяаны монгол цэргүүд нутгийн эзэнгүй хаягдсан эмс охидтой бэлгийн харьцаанд орсоноос үүссэн үндэстэн.Хасагстаны бүдүүн дарга эцгийн талаараа монголын үүшин аймгаас гаралтай болох нь аман түүх болон дна судалгаагаар тогтоогдоод байна.

[Хунтайж Давааням]

haa saigui hasag oyutnii bair. tendee oyutnuudaa unegui bailgana hamgiin gol n shashniihaa zan uiliig chand sahiulna.
minii 1 tanil 2 dawhar obekt zarsan chin hasag helmerchtei emirat biluu kuweituud ireed belen toolj ogood awsan. yu hiihiig n asuusan chin helehgui nuugaad bsn suuld hasag oyutnii bair bolchij gej bsn. Muu omhii hasguud tegj $iin tuslamj awaad hariud n ireeduin terrror iin eej aawiig n beldej ogch bga bhgu yu.
Gehdee hasaguud dotor Mongoloo gesn setgeltei hasguud bas bdag

[NAIMAN-NOMAD]

Хятадууд монгол хасгийн хооронд яс хаяж хэрэлдүүлдэг гэж Хасагстаны сайтуудад бичүүлж Хасагстанд байгаа барилгачин хятадуудыг балбуулах хэрэгтэй гэсэн санааг чи өгөөд байх шиг байх юм. Тийм үү? За тэгвэл мэддэг хэдэн хасагстаны сайтад орж хунтайж Давааням хятадуудыг балбаад өг гэж дамжуулж байна гэж хэлэхээс дээ..

[Хунтайж Давааням]

Хятадууд монгол хасгийн хооронд яс хаяж хэрэлдүүлдэг гэж Хасагстаны сайтуудад бичүүлж Хасагстанд байгаа барилгачин хятадуудыг балбуулах хэрэгтэй гэсэн санааг чи өгөөд байх шиг байх юм. Тийм үү? За тэгвэл мэддэг хэдэн хасагстаны сайтад орж хунтайж Давааням хятадуудыг балбаад өг гэж дамжуулж байна гэж хэлэхээс дээ..

bichseniig chin unshaad unshaad oilgohgui bn. yamar utgataig n uhaad oldgu. chi heden ug holbood bichwel oguulber bolchdog geed tolgoid orood irsnee bicheed bdag yumuu. ed nar chin yag yu gesn ugiin?

[көктүрік]

haa saigui hasag oyutnii bair. tendee oyutnuudaa unegui bailgana hamgiin gol n shashniihaa zan uiliig chand sahiulna.
minii 1 tanil 2 dawhar obekt zarsan chin hasag helmerchtei emirat biluu kuweituud ireed belen toolj ogood awsan. yu hiihiig n asuusan chin helehgui nuugaad bsn suuld hasag oyutnii bair bolchij gej bsn. Muu omhii hasguud tegj $iin tuslamj awaad hariud n ireeduin terrror iin eej aawiig n beldej ogch bga bhgu yu.
Gehdee hasaguud dotor Mongoloo gesn setgeltei hasguud bas bdag

жаахан залруулга хийе дээ. энд тэнд, хаа сайгүй хасаг оюутны байр байгаам биш, эрэгтэй ба эмэгтэй медресе хоер байр гэж л байгаа. урьд нь дандаа түрээсийн байранд явж ирсэн бол сая нэг байрыг бүрмөсөн худалдаж авсан гэж дуулсан. энэ бол цэвэр шашны санхүүжилттэй байр. аан харин турк коллежийн төгсөгчдөд зориулсан энд тэнд түрээслэж аваад хасаг оюутнуудад арай хямд үнээр эргэн түрээслэж байдаг қызмет үйі буюу 2, 3 өрөө байрнууд мэр сэр бий. үүнийг хувиараа байр түрээслэж аваад оюутнуудад дамлан түрээслэгч ченж оюутнуудтай андуурав аа. тэд огт хамаагүй.
шашны санхүүжилттэй гэснээс, тэдний төв нь казахстанд байдаг ба лалын террортой огт хамаагүй өөрийн аядуу урсгалыг чиглэлээ болгодог гэж сонссон. ийм медресе төвүүдэд арабын орнуудаас, бас туркээс туслаж байдаг бололтой юм билээ. ийм төвүүд нь албан есны зөвшөөрөлтэй, тэнд сургаж байгаа зүйл нь хяналттай байдаг. иймээс тэндээс террор гарна гэж сургаар юм бичиж хэрэггүй юм.

[Хунтайж Давааням]

haa saigui hasag oyutnii bair. tendee oyutnuudaa unegui bailgana hamgiin gol n shashniihaa zan uiliig chand sahiulna.
minii 1 tanil 2 dawhar obekt zarsan chin hasag helmerchtei emirat biluu kuweituud ireed belen toolj ogood awsan. yu hiihiig n asuusan chin helehgui nuugaad bsn suuld hasag oyutnii bair bolchij gej bsn. Muu omhii hasguud tegj $iin tuslamj awaad hariud n ireeduin terrror iin eej aawiig n beldej ogch bga bhgu yu.
Gehdee hasaguud dotor Mongoloo gesn setgeltei hasguud bas bdag

жаахан залруулга хийе дээ. энд тэнд, хаа сайгүй хасаг оюутны байр байгаам биш, эрэгтэй ба эмэгтэй медресе хоер байр гэж л байгаа. урьд нь дандаа түрээсийн байранд явж ирсэн бол сая нэг байрыг бүрмөсөн худалдаж авсан гэж дуулсан. энэ бол цэвэр шашны санхүүжилттэй байр. аан харин турк коллежийн төгсөгчдөд зориулсан энд тэнд түрээслэж аваад хасаг оюутнуудад арай хямд үнээр эргэн түрээслэж байдаг қызмет үйі буюу 2, 3 өрөө байрнууд мэр сэр бий. үүнийг хувиараа байр түрээслэж аваад оюутнуудад дамлан түрээслэгч ченж оюутнуудтай андуурав аа. тэд огт хамаагүй.
шашны санхүүжилттэй гэснээс, тэдний төв нь казахстанд байдаг ба лалын террортой огт хамаагүй өөрийн аядуу урсгалыг чиглэлээ болгодог гэж сонссон. ийм медресе төвүүдэд арабын орнуудаас, бас туркээс туслаж байдаг бололтой юм билээ. ийм төвүүд нь албан есны зөвшөөрөлтэй, тэнд сургаж байгаа зүйл нь хяналттай байдаг. иймээс тэндээс террор гарна гэж сургаар юм бичиж хэрэггүй юм.

za za tiim bol uuchilz uz. Odoo Mongol ulsad amidarch bga hasaguud bombog tewreed heden Mongolchuudaa delbelne gedegt bi law itgedeggui. Harin shashinaaraa het owchilson humuusees garsan m*dr*l muutai yumnuud yahiig taashgui bolohoor ireeduigee bodoj bolgoomjtoi bh heregtei.

Yaduu hasguudad namar biluu hawar qataraas sanhuujilt irj heden zuun yamaa awj alj iddegiig ooroo mednuu?
Het bayan arabiin ornuud demjeed bga n l sanaa zowoogood bga yumda

[көктүрік]

....Yaduu hasguudad namar biluu hawar qataraas sanhuujilt irj heden zuun yamaa awj alj iddegiig ooroo mednuu?
Het bayan arabiin ornuud demjeed bga n l sanaa zowoogood bga yumda

наадах чинь голцуу курбан байрамын үеэр болдог зан үйл. ядууст хишиг тараах зорилготой юм уу даа. ямаа гэлтгүй хонь, чадвал бод малаар ч өргөл барьц өргөж ядуусд тарааж болно. гэхдээ тахьсан малынхаа гуравны нэгийг өөрөө авч, нөгөө хоерыг нь хөршүүддээ болон ядуусд тарааж өгөх номтой юм.

[Шинэ Гүүр]

Монгол улс ирээдүйд Казахстан улстай бодит утгаараа хиллэж, 3 дахь хөрштэй болох хэрэгтэй. Үүний тулд эх орончдын олон арван жилийн, магадгүй 100 жилийн зүтгэл шаардагдана

[NAIMAN-NOMAD]

haa saigui hasag oyutnii bair. tendee oyutnuudaa unegui bailgana hamgiin gol n shashniihaa zan uiliig chand sahiulna.
minii 1 tanil 2 dawhar obekt zarsan chin hasag helmerchtei emirat biluu kuweituud ireed belen toolj ogood awsan. yu hiihiig n asuusan chin helehgui nuugaad bsn suuld hasag oyutnii bair bolchij gej bsn. Muu omhii hasguud tegj $iin tuslamj awaad hariud n ireeduin terrror iin eej aawiig n beldej ogch bga bhgu yu.
Gehdee hasaguud dotor Mongoloo gesn setgeltei hasguud bas bdag

жаахан залруулга хийе дээ. энд тэнд, хаа сайгүй хасаг оюутны байр байгаам биш, эрэгтэй ба эмэгтэй медресе хоер байр гэж л байгаа. урьд нь дандаа түрээсийн байранд явж ирсэн бол сая нэг байрыг бүрмөсөн худалдаж авсан гэж дуулсан. энэ бол цэвэр шашны санхүүжилттэй байр. аан харин турк коллежийн төгсөгчдөд зориулсан энд тэнд түрээслэж аваад хасаг оюутнуудад арай хямд үнээр эргэн түрээслэж байдаг қызмет үйі буюу 2, 3 өрөө байрнууд мэр сэр бий. үүнийг хувиараа байр түрээслэж аваад оюутнуудад дамлан түрээслэгч ченж оюутнуудтай андуурав аа. тэд огт хамаагүй.
шашны санхүүжилттэй гэснээс, тэдний төв нь казахстанд байдаг ба лалын террортой огт хамаагүй өөрийн аядуу урсгалыг чиглэлээ болгодог гэж сонссон. ийм медресе төвүүдэд арабын орнуудаас, бас туркээс туслаж байдаг бололтой юм билээ. ийм төвүүд нь албан есны зөвшөөрөлтэй, тэнд сургаж байгаа зүйл нь хяналттай байдаг. иймээс тэндээс террор гарна гэж сургаар юм бичиж хэрэггүй юм.

[cellat]

za medee medeelel yu baina?

[space]

Kazakhstan jidl 70-80 say tonn neft olborlodog

Mongol iim nefttei baisan bol 7 honogiin 5 udur arhi uuj baigaa biz (Mongol Kazakhstanaas barag 6 dahin tsuun hunteig tootsoh heregtei )

[көктүрік]

Юуны өмнө энэ постоороо эх орноо доош нь хийх гээгүй юм шүү, зүгээр Казахстан ба Монгол улсын зарим зүйлсийг харьцуулахыг хүсэв. Түүхэнд хэзээ ч төр улс байгуулж яваагүй, манай боолууд байсан, хүн амын ихэнх нь оросууд, оросууд байгаа тулдаа эднүүс өдий дайтай яваа, Назын дараа яаж ч мэднэ гэсэн яриа их явдаг тул хариу өгөх зорилгоор л бичсэн юм шүү.

нэг. оросуудын ачаар энэ зэрэгтэй яваа гэх үлгэрийн тухайд. 17,8 сая хүний 11,8 cая нь /нийт хүн амын 66,5% нь/ хасаг бол ердөө 3,6 сая нь л оросууд юм. тэгвэл оросууд гол гол юмыг нь авч яваа гэж маргавал төрийн захиргааны ажилтны бараг 97 % нь хасагууд гэжүгаа. бусад салбарт ч яг иймэрхүү статистик тоо хөвөрдөг. тэгэхээр энэ улсыг оросууд биш хасагууд авч яваа нь тов тодорхой юм. цаана нь нэг сая гаруй түрэг угсааны узбек, уйгар, хиргис, татаруудыг нэмбэл хүн амын бараг 75% нь түрэг гаралтнууд юм. олон улсын жишгээр хүн амын 70 хувийг нэг үндэстэн эзэлбэл тэр улс моно үндэстний буюу нэг үндэстний оронд тооцогдоно. түрэг гаралтнуудыг нэмж тооцохгүй ч гэсэн ойрын хэдэн жилийн дотор казахстан нь моно үндэстний орон болох нь тодорхой байна.

хоер. "төрт улс байгуулж яваагүй". 1465-1847 он хүртэл хасагийн төрт улс бодитоор оршин тогтсон ба үүний гол атрибут болох хаант төрийн нийслэл /хамгийн сүүлчийн нийслэл нь Туркестан, Түркістан хот, өмнө нь Сыганак, Сарайшык, Ташкент; саяхных гэвэл Семей, Оренбург, Кызылорда, Алматы, Астана /, үе үеийн хаадыг оршуулж байсан бунханууд /1511-15211 онуудад төр барьж байсан Касымаас эхлээд Абылай хүртэлх /1771/ бүхий л хаадын бунханууд бий/, тэд нарын хэрэглэж байсан хаан тамга тэмдэг, туг далбаа цөм одоо хүртэл хадгалагдаж буй. гэтэл дэлхийд гайхуулдаг Чингис хааны маань тамга тэмдэг байгаа билүү, ядахдаа булш нь хүртэл тодорхой биш шдээ. харин сүүлчийн хаан болох Кенесары нь урвагчдын гайгаар хиргисүүдэд алагдаж толгой нь хойшоо оросд хүргэгдсэн байдаг тул бунхан нь тодорхойгүй байдаг юм.
энэ нь зөвхөн хасагийн хаант улстай л холбоотой зурвас үе. хятадууд манжид, юаньд эзлэгдсэн үеээ өөрсдийн түүх биш гэж түүхээс арчиж хаяаагүй, энэ үед хятад улс байгаагүй гэж ярьдаггүй шиг хасагууд ч оросын колончлолын үеийг үгүйсгэдэггүй юм, энэ үед хасаг орон байж л байсан гэж үздэг. их монгол, наашлаад зүчийн улс, алтан орд, цагаан орд, абу-л-хайр шайбанийн улс, нүүдэлч узбекийн улс, /үнэндээ нүүдэлч хасагууд гэвэл зохино/ цагаадайн улс, моголстан, хар хидан ч хасагийн түүх юм. цаашлаад кипчак, кимак, усун, канглы, найман, хэрэйдын улсууд, хөх түрэгүүд, уйгар буюу нэгдсэн түрэгийн улс, хүннү, сак, скифүүд хасагийн түүхийн эхлэл юм... товчхондоо ор хоосноос юу ч үүсдэггүй юм. орчин үеийн казахстан байгуулагдах хангалттай урьдач нөхцөл, түүхэн улбаа байсан тулдаа л хасагууд өөрийн улстай болсон юм шдээ.

гурав. Назын дараа задарна. монголын заяа их гэдэг дээ. яг энэ үгийг хасагт ч хамаатуулж хэлж болно. назын дараа юу ч болохгүй. нар манддагаараа мандана. учир нь мөнх тэнгэр, магадгүй үйлийн үр нь энэ хорвоод хасаг гэж улс байх естой гэж үзсэн учраас хасагстан оршин бий болсон...цаашид юу болохыг мөнх тэнгэр л мэдэхээс цуурагчид мэдэхгүй.

дөрөв. хоер улсын зарим харьцуулалтууд. их улсын юм бүхэн их байдаг...
монголын хамгийн өндөр уул алтай таван богд 4374м /энэ уулнаас ердөө 12м метрээр л намхан, 4362м өндөртэй мөнххайрханыг ч давхар нэрлэж байвал шударга юм шиг санагддаг / бол бүхий л алтайн уулсын ноен оргил 4506м өндөр музтау /оросууд белуха гэдэг/ уул хасаг, оросын хилийн зааг дээр оршдог. хасагт манай таван богдоос өндөр оргилууд олон бий. жетису алатау /долоон мөрний алатау/ 4562м бол алматын яг хааяанд орших иле алатау уулын талгар оргил 4973м өндөрт оршино.
дэлхийн хойд бөмбөрцгийн хамгийн өндөр уул болох алдарт хантанири /хантэнгэр, 6995м, мөсөн бүрхүүлийг тооцвол 7010м өндөр/ ч хасаг, хиргисийн хилийн зааг дээр оршдог. сүүлдээ хужаа нар заргасаар байгаад хиргисийн талаас газар тасдан авснаар одоо гурван улсын харьяалалтай болсон.
монголын хамгийн нам дор газар хөх нуурын хотгор 560метрт оршдог бол хасагийн карагие хотгор -132м-т оршдог. монголын хамгийн устай гол сэлэнгэ мөрөн хилээр гарахдаа 400м3/с байдаг бол хасагийн ертис семей хотын харалдаа 900м3/с урсацтай болдог. монголын хамгийн урт гол хэрлэн 1100км бол хасагийн есил гол 1400км.
монголын 8% буюу 12 сая га газрыг ой мод эзэлдэг бол хасагийн 4,2% буюу 21,6 сая га газрыг эзэлдэг.
монголын ДНБ 36,1 тэрбум доллар бол хасагийнх 454 тэрбум доллар /хоеуланг PPP буюу худалдан авах чадвараар тооцсон ДНБээр харьцуулав/.
монголын хамгийн урт гүүр лав нарны гүүр байх . хасагт 12 км урттай гүүрийг эрчис мөрөн дээр барьж байна. үүний 3,2 км нь гүүр, үлдсэн хэсэг нь эстекад буюу гүүрэн зам байх юм.
монголд жилд 400 мянга орчим тонн үр тариа хураадаг бол хасагт 20 сая тонныг хурааж үүний хагасыг нь үр тариа, гурил хэлбэрээр гадагшаа экспортолдог. орос гурил гэсэн нэрээр хасагийн цесна гурилаар хийсэн хаан бууз, баншыг бид идэж л байгаа . киргиз хатаасан жимс нэрээр өмнөд казын жимс ногоог хэрэглэж л байгаа.
монголд бараг 60сая мал бий. гэхдээ үүний талаас илүү нь ямаа байгаа. хасагт зху-ын үед 50 сая мал байсан боловч шилжилтийн үеэр эрс цөөрсөн, арав гаруйхан сая мал үлдсэн үе бий. одоо эргээд өсөж 40 сая дөхөж байна. монгол шиг үүний ихэнх нь ямаа биш юм. монголын нийт малын тоо ямаа болохоор л их харагддаг болохоос бодод шилжүүлбэл тун шалихгүй тоо гардаг гэжүгаа.
хасагт одоо 10 сард ашиглалтанд орох кашаганы ордыг оролцуулбал жилдээ бараг 100 сая тонн нефть олборлохоор болж байна. ийм их нефть гаргаж байж яагаад үсрэнгүй хөгжихгүй байна гэсэн асуулт гарна. нэгт, үнэ буусан, хоерт, хасагийн нефть олборлох зардал саудын арабынхаас бараг 3 дахин үнэтэй, 4000-5000м-ээс гарна.

товчхондоо ЭЗ, хүн ам, газарзүй гээд юм юмаараа монголоос илүү улс. иймд хасагстан бол өчигдөрхөн байгуулагдсан, оросын ачаар өдий яваа, бид төрт есны олон зууны уламжлалтай гэсэн бусдыг үл ойшоосон хийрхүү бодлоос салах цаг болжээ.

[Хунтайж Давааням]

Юуны өмнө энэ постоороо эх орноо доош нь хийх гээгүй юм шүү, зүгээр Казахстан ба Монгол улсын зарим зүйлсийг харьцуулахыг хүсэв. Түүхэнд хэзээ ч төр улс байгуулж яваагүй, манай боолууд байсан, хүн амын ихэнх нь оросууд, оросууд байгаа тулдаа эднүүс өдий дайтай яваа, Назын дараа яаж ч мэднэ гэсэн яриа их явдаг тул хариу өгөх зорилгоор л бичсэн юм шүү.

нэг. оросуудын ачаар энэ зэрэгтэй яваа гэх үлгэрийн тухайд. 17,8 сая хүний 11,8 cая нь /нийт хүн амын 66,5% нь/ хасаг бол ердөө 3,6 сая нь л оросууд юм. тэгвэл оросууд гол гол юмыг нь авч яваа гэж маргавал төрийн захиргааны ажилтны бараг 97 % нь хасагууд гэжүгаа. бусад салбарт ч яг иймэрхүү статистик тоо хөвөрдөг. тэгэхээр энэ улсыг оросууд биш хасагууд авч яваа нь тов тодорхой юм. цаана нь нэг сая гаруй түрэг угсааны узбек, уйгар, хиргис, татаруудыг нэмбэл хүн амын бараг 75% нь түрэг гаралтнууд юм. олон улсын жишгээр хүн амын 70 хувийг нэг үндэстэн эзэлбэл тэр улс моно үндэстний буюу нэг үндэстний оронд тооцогдоно. түрэг гаралтнуудыг нэмж тооцохгүй ч гэсэн ойрын хэдэн жилийн дотор казахстан нь моно үндэстний орон болох нь тодорхой байна.

хоер. "төрт улс байгуулж яваагүй". 1465-1847 он хүртэл хасагийн төрт улс бодитоор оршин тогтсон ба үүний гол атрибут болох хаант төрийн нийслэл /хамгийн сүүлчийн нийслэл нь Туркестан, Түркістан хот, өмнө нь Сыганак, Сарайшык, Ташкент; саяхных гэвэл Семей, Оренбург, Кызылорда, Алматы, Астана /, үе үеийн хаадыг оршуулж байсан бунханууд /1511-15211 онуудад төр барьж байсан Касымаас эхлээд Абылай хүртэлх /1771/ бүхий л хаадын бунханууд бий/, тэд нарын хэрэглэж байсан хаан тамга тэмдэг, туг далбаа цөм одоо хүртэл хадгалагдаж буй. гэтэл дэлхийд гайхуулдаг Чингис хааны маань тамга тэмдэг байгаа билүү, ядахдаа булш нь хүртэл тодорхой биш шдээ. харин сүүлчийн хаан болох Кенесары нь урвагчдын гайгаар хиргисүүдэд алагдаж толгой нь хойшоо оросд хүргэгдсэн байдаг тул бунхан нь тодорхойгүй байдаг юм.
энэ нь зөвхөн хасагийн хаант улстай л холбоотой зурвас үе. хятадууд манжид, юаньд эзлэгдсэн үеээ өөрсдийн түүх биш гэж түүхээс арчиж хаяаагүй, энэ үед хятад улс байгаагүй гэж ярьдаггүй шиг хасагууд ч оросын колончлолын үеийг үгүйсгэдэггүй юм, энэ үед хасаг орон байж л байсан гэж үздэг. их монгол, наашлаад зүчийн улс, алтан орд, цагаан орд, абу-л-хайр шайбанийн улс, нүүдэлч узбекийн улс, /үнэндээ нүүдэлч хасагууд гэвэл зохино/ цагаадайн улс, моголстан, хар хидан ч хасагийн түүх юм. цаашлаад кипчак, кимак, усун, канглы, найман, хэрэйдын улсууд, хөх түрэгүүд, уйгар буюу нэгдсэн түрэгийн улс, хүннү, сак, скифүүд хасагийн түүхийн эхлэл юм... товчхондоо ор хоосноос юу ч үүсдэггүй юм. орчин үеийн казахстан байгуулагдах хангалттай урьдач нөхцөл, түүхэн улбаа байсан тулдаа л хасагууд өөрийн улстай болсон юм шдээ.

гурав. Назын дараа задарна. монголын заяа их гэдэг дээ. яг энэ үгийг хасагт ч хамаатуулж хэлж болно. назын дараа юу ч болохгүй. нар манддагаараа мандана. учир нь мөнх тэнгэр, магадгүй үйлийн үр нь энэ хорвоод хасаг гэж улс байх естой гэж үзсэн учраас хасагстан оршин бий болсон...цаашид юу болохыг мөнх тэнгэр л мэдэхээс цуурагчид мэдэхгүй.

дөрөв. хоер улсын зарим харьцуулалтууд. их улсын юм бүхэн их байдаг...
монголын хамгийн өндөр уул алтай таван богд 4374м /энэ уулнаас ердөө 12м метрээр л намхан, 4362м өндөртэй мөнххайрханыг ч давхар нэрлэж байвал шударга юм шиг санагддаг / бол бүхий л алтайн уулсын ноен оргил 4506м өндөр музтау /оросууд белуха гэдэг/ уул хасаг, оросын хилийн зааг дээр оршдог. хасагт манай таван богдоос өндөр оргилууд олон бий. жетису алатау /долоон мөрний алатау/ 4562м бол алматын яг хааяанд орших иле алатау уулын талгар оргил 4973м өндөрт оршино.
дэлхийн хойд бөмбөрцгийн хамгийн өндөр уул болох алдарт хантанири /хантэнгэр, 6995м, мөсөн бүрхүүлийг тооцвол 7010м өндөр/ ч хасаг, хиргисийн хилийн зааг дээр оршдог. сүүлдээ хужаа нар заргасаар байгаад хиргисийн талаас газар тасдан авснаар одоо гурван улсын харьяалалтай болсон.
монголын хамгийн нам дор газар хөх нуурын хотгор 560метрт оршдог бол хасагийн карагие хотгор -132м-т оршдог. монголын хамгийн устай гол сэлэнгэ мөрөн хилээр гарахдаа 400м3/с байдаг бол хасагийн ертис семей хотын харалдаа 900м3/с урсацтай болдог. монголын хамгийн урт гол хэрлэн 1100км бол хасагийн есил гол 1400км.
монголын 8% буюу 12 сая га газрыг ой мод эзэлдэг бол хасагийн 4,2% буюу 21,6 сая га газрыг эзэлдэг.
монголын ДНБ 36,1 тэрбум доллар бол хасагийнх 454 тэрбум доллар /хоеуланг PPP буюу худалдан авах чадвараар тооцсон ДНБээр харьцуулав/.
монголын хамгийн урт гүүр лав нарны гүүр байх . хасагт 12 км урттай гүүрийг эрчис мөрөн дээр барьж байна. үүний 3,2 км нь гүүр, үлдсэн хэсэг нь эстекад буюу гүүрэн зам байх юм.
монголд жилд 400 мянга орчим тонн үр тариа хураадаг бол хасагт 20 сая тонныг хурааж үүний хагасыг нь үр тариа, гурил хэлбэрээр гадагшаа экспортолдог. орос гурил гэсэн нэрээр хасагийн цесна гурилаар хийсэн хаан бууз, баншыг бид идэж л байгаа . киргиз хатаасан жимс нэрээр өмнөд казын жимс ногоог хэрэглэж л байгаа.
монголд бараг 60сая мал бий. гэхдээ үүний талаас илүү нь ямаа байгаа. хасагт зху-ын үед 50 сая мал байсан боловч шилжилтийн үеэр эрс цөөрсөн, арав гаруйхан сая мал үлдсэн үе бий. одоо эргээд өсөж 40 сая дөхөж байна. монгол шиг үүний ихэнх нь ямаа биш юм. монголын нийт малын тоо ямаа болохоор л их харагддаг болохоос бодод шилжүүлбэл тун шалихгүй тоо гардаг гэжүгаа.
хасагт одоо 10 сард ашиглалтанд орох кашаганы ордыг оролцуулбал жилдээ бараг 100 сая тонн нефть олборлохоор болж байна. ийм их нефть гаргаж байж яагаад үсрэнгүй хөгжихгүй байна гэсэн асуулт гарна. нэгт, үнэ буусан, хоерт, хасагийн нефть олборлох зардал саудын арабынхаас бараг 3 дахин үнэтэй, 4000-5000м-ээс гарна.

товчхондоо ЭЗ, хүн ам, газарзүй гээд юм юмаараа монголоос илүү улс. иймд хасагстан бол өчигдөрхөн байгуулагдсан, оросын ачаар өдий яваа, бид төрт есны олон зууны уламжлалтай гэсэн бусдыг үл ойшоосон хийрхүү бодлоос салах цаг болжээ.

chi negent eh ornoo oljee. Tendee ochij amidraarai. Saihan amidrahiig huseye

[cellat]

urjil shimtei saihan nutag bna. kazakstan ugaasaa hezeenees Mongoliin neg heseg baisan. butsaaj avah tsag irnee.

[NCA_D]

Казакд Монголчууд бна уу, бхгүй. Монголд Казакууд бна уу, бна. Казак Монголыг чимээгүй эзэлж бна.

[көктүрік]

chi negent eh ornoo oljee. Tendee ochij amidraarai. Saihan amidrahiig huseye

манай хуантайзззз чинь яасан эмзэг хүлээн авдагийн. энэ бол нкад мэтийн үгүйсгэгчдэд зориулсан пост. тэгээд ч бүгд үнэн шдээ.
би монголын түүхийн хэсэгт ийм постыг аль 6-7 жилийн өмнөөс бичиж ирсэн, тэглээ гээд хасаг эх орноо олоогүй ээ. хасагстанд элэгтэй байна гэдэг нь монголд элэггүй гэсэн үг биш ээ хөө. урвагчид эх түүхээ мэддэггүй, монголд хайртай гэж бурдаг улсуудаас л гардаг юм шдээ.

цааш нь үргэлжлүүлэх нь.

"олимпийн медальтнууд нь бүгд оросууд". саяны олимпоор нийтдээ 17 медаль авч 22 байрт орсон байдаг. хэд хэдэн алтан медалиа луйвардуулаагүй бол эхний 15т орох боломжтой байлаа. анх удаа хасагуудын өмнө орсондоо баярласан узбекийн бүдүүн дарга тамирчдаа угтахдаа сархад хэтрүүлэн зооглож улмаар харвалт өгч талийсныг бүгд сонссон байх.
одоо тамирчдын ямар үндэстэн болох тухайд. отгонцэцэг монгол. нижат рахимов азербайжан. фархад хархи дунгаан. василий левитт еврей. гюзель манюрова татар гэх мэт. тэгүүл хасагууд огт байхгүй гэж үү?
боксын 69кг жинд хасагууд сүүлийн 4 олимпод дараалан аваргалсан. бүгд хасагууд. иймээс энэ жинг kazakh weight буюу хасагийн жин гэсэн хоч ч гарсан. үүнээс гадна саяны 3 ч мөнгөн медалийг хасагууд авсан. 2 хүрэл медалийг мөн хасаг хүн авсан байдаг. гэхдээ энэ оросыг дагаж далдаганалаа гээд ОУОХоос олон тамирчдын оролцох эрхийг хасаж хориг тавьсан тохиолдолд гаргасан амжилт шүү.
манайхан мэргэжлийн боксын геннадий головкинийг таних байх. түүнээс үндэс угсааг нь асуухад "аав маань орос, ээж маань солонгос, би өөрөө хасаг" гэж хариулсан байдаг. тэгэхээр одоо отгонцэцэг маань ч хасаг болох байх лдаа. сонсохнээ хасаг залуутай үерхдэг сурагтай. төрөөс нь 70 мянган доллар хүртсэн. яг ийм шагналыг дагаж очсон монгол дасгалжуулагч бас авсан. оршин суудаг өмнөд каз муж /шымкент/ийн захиргаа ланд прадо 150, нэг өрөө байраар мөн шагнасан.

цагтаа зүүнгарын нутаг байсан. зүүнгар улс 1635 онд байгуулагдсан. тэрнээс өмнө хасаг, ойрдууд моголстан, цагаадайн улсууудад холилдож явжээ гэж. үүнээс өмнө ойрдууд одоогийн тува, хөвсгөл хавиас нүүж ирсэнийг санах хэрэгтэй. тэгэхээр түүхийн хэсэгхэн үед л балхаш нуур хүртэл зүүнгарын нутаг байснаас биш үргэлж тийм байгаагүй юм.

их улсын юм бүхэн их байдаг...

хасагийн өмнөд каз муж гэхэд гурван сая хүнтэй. энэ нь монголын хүн амтай тэнцүү гэсэн үг. тэр мужийн мактаарал /макта арал буюу хөвөнт арал гэсэн утгатай/ район /манайхаар сум/ 300 мянган хүнтэй. энэ бол манай баруун 3 аймгийн хүн амаас ч их гэсэн үг. тэндэхийн хүн ам нь бараг 100% хасагууд.
алматы хот 1,7 cая хүнтэй. дагуул хотуудтайгаа 2,5 сая хүрнэ. астана, шымкент хотууд 900аад мянган хүнтэй. ойрын хэдхэн жилд саятан хотууд болно. нэмж актөбе /цагаан дов/ хотыг саятан хот болгох төлөвлөгөөтэй. караганды нь хагас сая хүнтэй. ийнхүү хотууд нь өргөжин тэлж байна. гэтэл оросын хотуудыг хар даа. аль наяад онд саятан байсан хотууд яг хэвээрээ, ихэнх нь хүн ам багасаж уруудаж байна. ганц москвад төвлөрөөд сибирь нь эзгүйрсэн. гэтэл шовинист оросууд энэ нутгаа ч бүрэн ашиглаж чадахгүй байж бусдын нутгийг дээрэмдэж байна. үүнийг хохь нь гэдэг юм. архиа их ууж бусдад атаархаад байхаар ингэдэг юм. тэгэхээр найзууд аа, та нар намайг ийм юм бичлээ гэж уурлалгүй эх орондоо тустай юм хийцгээ. өнөр олуулаа болцгоо. би зориуд ингэж бичиж байгаа шүү...

[aduuch]

Хасагстан ч гайгүй л болж байгаам байна. Гэхдээ л Орос задран унахаас нааш Хасагстанууд нар үзэхгүй л дээ. Путин чадраасай, Орос задраасай гэж өдөр шөнөгүй аллах тэнгэртээ залбираад л байж дээ.

[space]

Neft ihtei yum chini gaigui baigaan oilgmjtoi sh d

[көктүрік]

... Орос задран унахаас нааш Хасагстанууд нар үзэхгүй л дээ. Путин чадраасай, Орос задраасай...

ийм л учраас би оросын төрд туйлын "найрсаг" байдаг юм шдээ

[NCA_D]

Чи хэндээ мөргөж залибарах уу? Лалууд Мохамеддээ мөргөсөөр бгаад Чингисийн Монголд арчуулсан юм даа. Яагаад хүний амь хөнөөхийг Алах гэж болсныг мэдэх үү? Алуулж бсан Лалууд "Аллах" бурхан минь гэж хашигарч байв. Тэр нь "аллаа" гэж сонсогдох болсноор "Алах" гэж үг Монгол хэлэнд орсон. Одоо нэг Лал хүүхэд нь Монголын эх оронд Монголчуудаар тэжээлгээд Казакаа мөрөөдөөд сууж бна. Хувь тавилан гэж сонин шүү.

[көктүрік]

манай нкад сайн шүү . хавар цаг холдож намар болсон юм чинь овоо илааршиж байгаа юм байна. бичээд байгаарай.

[aduuch]

... Орос задран унахаас нааш Хасагстанууд нар үзэхгүй л дээ. Путин чадраасай, Орос задраасай...

ийм л учраас би оросын төрд туйлын "найрсаг" байдаг юм шдээ

001 бацаантай нийлээд мөргөвөл арай дээр байж магад.
гэснээс Хасагстаны тухай арай өөр зүйлүүд оруулаачээ. Эдийн засгийн бүтэц улсын төсөв санхүү энэ тэр нь ямархуу юм байдгын, сонин содон юу байхуу.

[cellat]

Kazakstanii nutag bol Mongoliinh.

[NAIMAN-NOMAD]

[көктүрік]

Қазақстанд улсын ба төрийн төсөв гэж хоер ондоо төсөв байдаг. Яг юугаар нь тэгж ялгадагыг ойсонгүй. Байгалийн баялгаас олсон мөнгийг зөвхөн үндэсний санд хадгалдаг. Улсын төсвийг гааль татвар нтрээр л бүрдүүлдэг. Тэр нь жил болгон дутах ба зөрөө мөнгийг үндэсний сангаас зээл хэлбэрээр авч ашигладаг. хямралаас өмнө мөнөөх сандаа 105 тэрбум долларын нөөцтэй байсан бол одоо бага зэрэг дундарч 95 тэрбум болсон байна. энэ жил гэхэд импорт 18 тэрбумаар, экспорт 36 тэрбумаар тасалджээ. иймд төсвийн алдагдлыг буруулахын тулд тенге-г албаар үнэгүйдүүлж буруулсан байдаг.

каримовын үхлийн дараагаар наз бага зэрэг цочроо авч ЕСаа солив. экс ЕСаа үндэсний аюулгүй байдлын хороо /ҰҚК-КНБ/ буюу манайхаар ТЕГт даргаар тавив. тэдний ТЕГ бол манайх шиг биш бүхэл бүтэн вант улс юм. хилийн цэрэг гэхэд тэдний харъяанд байдаг. тэгээд маань цэргийг ТЕГын төддүгээр орлогчдын нэг, ердөө л хурандаа цолтон удирддаг. генералууд нь ТЕГдаа л байдаг.
наз охиноо ЕСын орлогчоос /нэгдүгээр орлогчийн дараахь/ сенатад илгээв. энэ нь алсдаа каримов шиг нэг л өдөр талийвал бэлтгэлтэй л байя гэсэн санаа лдаа. ҮХиараа сенатын дарга л ерөнхийлөгчийг орлодог. сая сартууд каримовыг орлохдоо ҮХээ бүдүүлгээр зөрчиж даян дэлхийд хөгөө чирсэн. наз үүнийг давтахгүй гэсэндээ бэлтгэл хийж байгаам. тэгээд охин нь алсдаа сенатын дарга болбол энэ жүжиг биелэлээ олно гэсэн үг. гэхдээ энэ бол юмыг яаж мэдэхэв гэсэн л урьдчилан сэргийлэлт юм. түүнээс хасагууд охиныг нь хүлээн авахгүй гэдгийг мэдэж л байгаа. наз-ын дараа бурхан байсан ч ээлжит дарангуйлагчыг хасагууд хүлээн зөвшөөрөхгүй гэдгийг дээр доргүй ойлгодог болсон.