Эртний Хөхтүрэгүүдийн хэл нь монгол хэл мөн болох нь тодорхой боллоо.

[NAIMAN-NOMAD]

Орхон Туулын бэлчир.

[NAIMAN-NOMAD]

Казакын мал аж ахуйтай холбоотой үгсийн жагсаалт байвал өгөөч хө.
Би казак хэл өмнө нь үзэж байгаагүй болхоор гадны нүдээр логик алдааг нь сайн олчих гээд бх шиг бна.
эхний үр дүн нэг иймэрхүү.


ірі қара мал

Хасаг хэлэнд өөр ямар ч түрэг хэлэнд байхгүй гунжин,дөнжин гэсэн монгол үгс орчихсон цохиж явдаг юм.

[EveerBavagchKhan]

Казакын мал аж ахуйтай холбоотой үгсийн жагсаалт байвал өгөөч хө.
Би казак хэл өмнө нь үзэж байгаагүй болхоор гадны нүдээр логик алдааг нь сайн олчих гээд бх шиг бна.
эхний үр дүн нэг иймэрхүү.


ірі қара мал

Хасаг хэлэнд өөр ямар ч түрэг хэлэнд байхгүй гунжин,дөнжин гэсэн монгол үгс орчихсон цохиж явдаг юм.

сен ақымақсың ба orki?

[BlueSky]

Энд турк, түрэг 2оо ялгахгүй байж постлох дуртай нэг амьтан байна.

Чухам хэнийг хэлснийг мэдэх юм алга. Гэхдээ үүнд гайхах хэрэг юун. Turkish, turkic хоёроо ялгахгүй амьтдад л зориулж ийм домог зохиосон байлгүй, угаасаа. Ямар Отгон ч билээ, тэр авгай дэлхий нарнаас холдохоор өвөл болдог гээд ярихад зориуд лекцийг сонсох гэж очсон таарсан таар шуудайнууд нь итгээд баясаад сууж байсан шиг

мань чинь та хэдийг үндэслэл нотолгоо сайтай хариултаар няц дарсаар байгаад, сүүлдээ бүр дотроо хүүхэд зодсон юм шиг гэмшиж өрөвдөөд
тэгээд та хэдэд боломж олгож албаар алдаатай юм бичээд , бөхөөр бол албаар хөлөө өгөөд бна шдэ.

[NAIMAN-NOMAD]

Эртний түрэг хэлээр зүүнгар гэхийг чонгари гэж хэлэх юм байна..

[NAIMAN-NOMAD]

чандмань эрдэнэ.



цэцэг




цэвэр

[NAIMAN-NOMAD]

газар




шээс



шилэн аяга


цоохор



тал,талах дээрэмдэх ,далай







заан ,хувь заяа

[NAIMAN-NOMAD]

хайрцаг

[NAIMAN-NOMAD]

Казакын мал аж ахуйтай холбоотой үгсийн жагсаалт байвал өгөөч хө.
Би казак хэл өмнө нь үзэж байгаагүй болхоор гадны нүдээр логик алдааг нь сайн олчих гээд бх шиг бна.
эхний үр дүн нэг иймэрхүү.


ірі қара мал

Хасаг хэлэнд өөр ямар ч түрэг хэлэнд байхгүй гунжин,дөнжин гэсэн монгол үгс орчихсон цохиж явдаг юм.

сен ақымақсың ба orki?

Бас хасаг хэлэнд чихнээс гоождог идээ бээрийг нэрлэдэг хулхи гэдэг үг бас хулхи, булаг гэдэг хоер монгол нэрээрээ хоеулаа орчихсон цохиж явдаг юм. Энийг мэдэж байгаараа би биш чи орк байж таарах нь дээ.Чам шиг нүх толгойлсон тэнэг хар малууд юугаа ч мэдэхгүй маанаг толгойлж байж бас надтай уралцах санаатай...

[көктүрік]

Тангадмээ дүү, танай сээк шаалтуурыг монголын энэ талаар мэргэшсэн бүхий л эрдэмтэд нэгэн дуугаар буруушаасан байна шдээ. Тэгэхээр эртний түрэгүүдийн хэл монгол байжээ гэж бурахаа боль оо.

[NAIMAN-NOMAD]

Ухна гуа та миний дээр оруулсан үгсийг бусад түрэг гэх хэлнүүдээс таны чадал хүрвэл гаргаад ирчихдаа.Засаг захиргаа ,цэрэг арми ,хууль дүрэм журам гээд засаглалын гол гол хэллэгүүд үгс яагаад монгол хэлэнд үлдээд одоогийн түрэг хэлнүүдэд үс ч байхгүй болсны учрыг бас. Эдгээр нэр томьео үгсийг монгол хэл хадгалж үлдсэнээрээ хөхтүрэгийн шууд залгамж халаа удам угсаа нь одоогийн монголчууд, Монгол улс шууд болж байгаа юм. Тэхээр та мэлзээд нэмэргүй.Хөхтүрэг хэл бол түрэгжсэн монгол хэл мөн боланаа шоо...Магадгүй харин та өөрөө хөхтүрэг үгсийг мэдэхгүйгээрээ магадгүй нганасан эсвэл маньжу зүрчин болох тун өндөр магадлалтай....Керей гэдэг овог бол цэвэр зүрчдийн овог мөн гэж Баялигч гэдэг манж судлаач өвөрмонгол хүн ниганта айлдасоон баа....Та хэрэйд боллоо ч гэсэн манай тайжууд Очир гэдэг эрдэмтэн хэрэйд бол монголжсон манж-тунгус мөн боланаа гээд айлдчихсаан шоо..Айяааа .

[көктүрік]

Танай сээк шаалтуур чинь эртний түрэгийн руни бичгийн хэл мов монгол байна гэж "батлаад" Америк тив нээх гээд байсан чинь түүнийг түүх археологийн хүрээлэнгийн бүх эрдэмтэд үгүйсгэсэн. Тэр ердөө үгээр тоглож байгааг хэлсэн.

-----------Хэд хоногийн өмнө Sergelen international expidition-ы С.Сэргэлэн нар Монголын хад чулууны бичээсүүдийг түрэг, руни бичээс биш 2000 жилийн өмнөх Хүн бичиг хэмээн хэвлэлийн хурал хийн мэдээлсэн. Тэгвэл тэднийг шинжлэх ухааныг үгүйсгэсэн хэмээн эрдэмтэд эсэргүүцэж байна. Ялангуяа түрэг бичээс судлаачид, хэл шинжлэлчид олон түмнийг төөрөгдүүлж байна хэмээн дургүйцэж байгаа юм. Түүхийн ухааны доктор Ю.Болдбаатар өөрийн нүүр номондоо эсэргүүцлээ илэрхийлжээ.

Тэрбээр “Шинжлэх ухааныг үгүйсгэн олон түмнийг дуулиантайгаар төөрөгдүүлж компани, бизнесээ менежментлэхээ болиоч ээ.
YII-YIII зууны руни бичээсийг монгол хэлээр байгаа эртний хүннү монгол бичиг болохыг олж тогтоон шинжлэх ухааны томоохон нээлт хийлээ хэмээн хэсэг хүмүүс сүр дуулиантайгаар хэвлэлийн бага хурал хийж, монголын телевизүүдээр цацав.

50 хоногийн сургалт хийн хүннү монгол хэлээрх руни бичгийн дурсгалуудыг уншдаг хүмүүсийн тоо 12 болж, хэвлэлийн хурлаа хийн хонхны баяраа тэмдэглэв гэхийг сонсохоор удахгүй эхлэх дараа дараачийн сургалтанд суух хүмүүс Билгэ хааны их бичээс, Тоникукийн бичээсүүдийг уншдаг болох гэнэ.

Юуны өмнө монголчуудыг, шинжлэх ухааныг доромжилж, шинжлэх ухааны зарчим, судлаачийн ёс зүйг хөсөрдүүлж болохгүй ээ.

1. Та бүхний уншиж тайлбарлаж буй бичээсүүд хадны бичээс биш манайхны хэлдэгээр гэрэлт хөшөөний бичээс. Бичиг судлалд ephitaph буюу оршуулгын, тодруулбал онгоны бичээс юм.

2. Хэвлэлийн хурлын үеэр хунтайж Кулитегин жанжны онгоны бичээсний А бага бичээсний эхний мөрүүдийг гартаа байнга лозун мэт өндөрт өргөн барьж байсны уншсан хэмээн тэгсхийгээд өнгөрөв. Уг мөрүүд хамгийн алдартай мөрүүд:
[tenriteg tenride bolmis; turk bilge kagan; bu udku olurtim] Үүнийг монголчилвол:
“Тэнгэр адил тэнгэрт болгоогдсон, Түрэг Билгэ хаган, энэ цаг дор (хаан ор) суув” хэмээн түрэг хэлээр тодоос тод биччихсэнийг тэд хэрхэн уншсаныг би ойлгосонгүй. Бидэнд ойлгуулах гэж авсан жишээ нь “Занданшатар цайны цаг болсон учир их хурлаа завсарлууллаа” гэсэнтэй ижил утгатай гээд цааш өөр юм яриад байх юм.

Түрэг, уйгарын хаадын том бичээсүүд бараг ижил уншихуйяа амар зориулагдсан эзний алдарыг дуурсгаж эхэлдэг юм. Чингэхдээ тэнгэр, хаган, билгэ, болох байхын бол- язгуур түрэг, монгол хэлэнд аль алинд нь байсан. Тэнгэр гэх үг Хүннүд байсан төдийгүй бүр 5000 жилийн тэртээх хүмүүн төрөлхтний ууган соёл иргэншлийн нэг болох Сүмэр (Шумер)-т дингир – буюу бурхан гэж шаантаг бичээсэнд ч байсан үг. Энэ үгийг сүмэрчүүл биднээс авсан уу, бидний дээдэс тэднээс авсан уу гэдгийг олж тогтоох нь өнөөдөртөө бэрх. Хаган гэдэг Шаньюй гэхийн дараа Жужан буюу бидний ярьдагаар Нируны үед гарч ирээд Түрэг улс өвлөсөн нь үнэн. Гэхдээ бидний мэдэх шүтээний нэр, цол, овог аймаг, амьтны нэр, түүний дотор язгуур ижил үгс их олон байдаг ч үгийн дагавар нөхцлийг харвал яагаад ч монгол хэлнийх биш болох нь илэрхий байдаг юм аа.

Монголчуудын зарим хэсгийн түргүүдэд дургүй байдаг дээр дөрөөлж, үндэс язгуур гэх үзлээр шинжлэх ухааныг буруугаар ашиглан сенсацтайгаар хүмүүсийн тархийг угааж, Sergelen international expidition гэх бизнесийн менежмент реклам хийж буй нь харагдаад байгаа болно.
Өнөөдөр үнэхээр мундаг уншдаг болчихсон тэгээд монгол хэлээр бол энэ үед холбогдох гэрэлт хөшөөнүүд болон бага бичээсүүдээс монгол тооны нэр олоод ирвэл би тэдэнд итгэхсэн. Дөрт гэж 4, иүз – 100, мин – 1000 гэдэг дээр л гэхээс өөр бусад тоо бүгд түргээр байдаг болно.

Миний 1-р ангийн оюутны дадлагаар хуулж авч, намар нь уншиж, улмаар Олон улсын монголч эрдэмтдийн хурал дээр тавьж байсан Дундговь аймгийн Өлзийт сумын Дэл уулын 1-р бичээс буюу өнөөдөртөө монгол нутгаас олдсон хамгийн олон үсэг зурлагатай хадны бичээсэнд хүртэл алтмиш кулан өлүртим, ейгирми бөри өлүртим гээд 60 хулан, 20 чоно аваллаа гэж тэмдэглэсэн байдаг билээ. Энд гэхэд л та бүхэн хулан, бөри гээд амьтны нэрийг ойлгоно. Гэвч тоо, дагавар нөхцөл яалт ч үгүй зөрөөд явчихна.

Мөн энэ төрлийн бичгийг анх унших гэж оролдож буй монгол хүн бүр монголоор уншмаар санагдаад л хүсэл оргилдог болно. Харамсалтай нь … болохгүй байгаа ба харин хадны зарим бага бичээснүүдээс сонин юм гарч мэдэхээр байдаг юм!

За тэгээд түрэг, монгол, зүрчид гэх 3 нүүдэлчин угсаатан бид өнгөрсөн урт түүхийн туршид ээлжлэн хэн хүчирхэг болсон нь тэлж, түрж түлхэлцэж явсан нь үнэн. Түргийн түүхийг ярихад Монголын түүх зайлшгүй хөндөгддөгийн адил Монголын түүхийг ярихад бас л яригддаг нь үнэн. Алтай овгийн хэлний асуудалд мухардалд орсны зарим шалтгаанууд дээрх болно.
Ядахнаа тооны монгол нэрсийг олоод ирвэл сайн байна.
ТВ-ээр мэтгэлцэж болно. Соёлтой мэтгэлцвэл ч бас л гоё доо” гэсэн байна-------


алтмиш кулан өлүртим, ейгирми бөри өлүртим (60 хулан, 20 чоно аваллаа).
За тангадмээ дүү, чи энэ өгүүлбэрийг монгол болго доо. Энэ өгүүлбэрийг орчин цагийн хасагаар: Алпыс кулан өлтирдим, жиырма (ийырма) бөри өлтирдим гэнэ. Чи үүнийг шууд ойлгох уу?

[көктүрік]

Чи ер нь сээк багштан чинь Америк тивийг яг нээх гэж байхад монголын ШУд үнэнч эрдэмтэд шавар хаасанд уурлаад байгаамуу? Надад иймэрхүү гаруудын үг нөгөө л Казахстанд байдаг зарим нэг мээк гарууд Чингис хааныг яг хав хасаг күм байжээ гэж шаагаад байдагтай адил инээдтэй сонсогддог юм. Үнэхээр юу бичсэн болоо гэж сонирхон уншдаг. Баталгаа болохоор юу ч байдаггүй, үгээр тоглосон ой гутмаар сараачварууд л байдаг. Хамгийн харамсалтай нь, ийм сараачварт хасаг монгол гэлтгүй аль алинаас итгээд хөөрөөд байдаг түмэн амьтдыг хараад хэлэх ч үг олддоггүй юм. 21 зуунд хүн ингэж тархиа угаалгуулна гэдэг үнэхээр эмгэнэлтэй хэрэг.

[NAIMAN-NOMAD]

Чи ер нь сээк багштан чинь Америк тивийг яг нээх гэж байхад монголын ШУд үнэнч эрдэмтэд шавар хаасанд уурлаад байгаамуу? Надад иймэрхүү гаруудын үг нөгөө л Казахстанд байдаг зарим нэг мээк гарууд Чингис хааныг яг хав хасаг күм байжээ гэж шаагаад байдагтай адил инээдтэй сонсогддог юм. Үнэхээр юу бичсэн болоо гэж сонирхон уншдаг. Баталгаа болохоор юу ч байдаггүй, үгээр тоглосон ой гутмаар сараачварууд л байдаг. Хамгийн харамсалтай нь, ийм сараачварт хасаг монгол гэлтгүй аль алинаас итгээд хөөрөөд байдаг түмэн амьтдыг хараад хэлэх ч үг олддоггүй юм. 21 зуунд хүн ингэж тархиа угаалгуулна гэдэг үнэхээр эмгэнэлтэй хэрэг.

древнетюркский язык- Абын түрг биднихэ илин/улсын/ төр үүсэн тоото барьсан.

халха-монгольский язык-Аавын түрэг биднийхээ элийн төр үүсэн тоотоо барьсан.

древнетюркский язык -Од тэнгри есоор ихэс угул улуглуй төрөмс

халха-монгольский язык- Од тэнгэрийн есоор ихэс эгэл үхэхээр төрсөн.

За энэ текстийг хасаг хэлээр орчуулаад тавьчих даа.Тэмээ гэхээр ямаа гээд аргагүй л Ухна Ямаа гуа мөн дөө.. Би дээр асуултууд тавьсан.Яагаад төр засаглалын нэрс монгол хэлэнд үлдээд хасаг хэлэнд огта байхаагүэ боласаан гэж .Хасаг хэлэнд чоно ораад идаасаан баа?

[көктүрік]

Чи эхлээд наад өгүүлбэрийг сээк шаалтуурын "хөрвүүлэлтээр" (хөрвүүлэлт гэж хэлэхэд ичмээр тул хашилтанд авав) биш, өөр эх үүсвэрээр тавь. Тэнд үнэхээр ингэж бичээстэй байвал өөр хэрэг. Гэхдээ яг ийм өгүүлбэр байлаа ч голлох үг, өгүүлбэрүүд мэдээж түрэг л байгаа. Үүнд эргэлзэхгүй байна.

Черигда бир жаксы чебар ер бар эрди. За үүнийг монгол хэл болго доо. Хасагаар: Шерикте бир жаксы чебар(?, хэрвээ чебарыг шебер гэвэл энэ үг хасаг хэлэнд бий) ер бар еди. Энэ өгүүлбэрт ганцхан эрди гэхийг еди (эди) гэж л өөрчлөгдсөн байна. Харин чебар гэхийг cайхан гэвэл энэ үг л одооны хасаг хэлэнд байхгүй байна. Бусдаар эртний түрэг хэлтэй ямар ч алдаа мадаггүй таарч байна шдээ. Энэ чинь бүхэл бүтэн 1200 жилээс ч өмнөх явдал шдээ. Гэтэл 800 жилийн өмнөх МНТийн үгнүүд одооны монгол хэлтэй тэр болгон таараад байдаг билүү?
Тала - дала, челин айақ - хасагууд аяга тавгийг одоо ч гэсэн аяқ гэдэг. Аяқ үгийн нөгөө нэг утга нь хөл болно. Хасагаас өөр түрэгүүд тавгийг аяқ гэх эсэхийг мэдэхгүй юм.

[NAIMAN-NOMAD]

Чи эхлээд наад өгүүлбэрийг сээк шаалтуурын "хөрвүүлэлтээр" (хөрвүүлэлт гэж хэлэхэд ичмээр тул хашилтанд авав) биш, өөр эх үүсвэрээр тавь. Тэнд үнэхээр ингэж бичээстэй байвал өөр хэрэг. Гэхдээ яг ийм өгүүлбэр байлаа ч голлох үг, өгүүлбэрүүд мэдээж түрэг л байгаа. Үүнд эргэлзэхгүй байна.

Черигда бир жаксы чебар ер бар эрди. За үүнийг монгол хэл болго доо. Хасагаар: Шерикте бир жаксы чебар(?, хэрвээ чебарыг шебер гэвэл энэ үг хасаг хэлэнд бий) ер бар еди. Энэ өгүүлбэрт ганцхан эрди гэхийг еди (эди) гэж л өөрчлөгдсөн байна. Харин чебар гэхийг cайхан гэвэл энэ үг л одооны хасаг хэлэнд байхгүй байна. Бусдаар эртний түрэг хэлтэй ямар ч алдаа мадаггүй таарч байна шдээ. Энэ чинь бүхэл бүтэн 1200 жилээс ч өмнөх явдал шдээ. Гэтэл 800 жилийн өмнөх МНТийн үгнүүд одооны монгол хэлтэй тэр болгон таараад байдаг билүү?
Тала - дала, челин айақ - хасагууд аяга тавгийг одоо ч гэсэн аяқ гэдэг. Аяқ үгийн нөгөө нэг утга нь хөл болно. Хасагаас өөр түрэгүүд тавгийг аяқ гэх эсэхийг мэдэхгүй юм.

Черигда бир жаксы чебар ер бар эрди ...
Ухнаа гуа өөрөө зохиогоод биччихэж.Наадах өгүүлбэрийг чинь ойртуулж зохиож бичсэнээс биш яг ийм үгээрээ байхгүй шоо.
Цэвэр гэдэг үг хасаг хэлэнд байхгүй.Харин үзбек хэлэнд чевар гэдэг үгээрээ яг утгаараа бий.
За тэгвэл хүн,сайд,заан, харш,амраг гэх мэтийн үгсийг гаргаад ир...

[көктүрік]

Тангадмээ дүү, чи өөрөө дээр зурган хэлбэрээр постолсон. Би тэнд байгаа юмыг яг тэр чигээр хуулаад бичихээр зохиосон болдог юмуу? Хар залуугаараа байжийж яасан уймраа тангад вэ чи.
Заан гэх мэт үгийн тухайд эдгээр үгсийг одоо голцуу арабаар хэлдэг болсон учир мартагдсан байх талтай. Заан піл, сарай харш гэх мэт. Амраг нь амырақ гэж байгаа, дээр бас бичсэн. Залуугаараа зөнөсөн тангаа чи бас л харалгүй уймарсан байна.
Жақанлық (заан) гэдэгт байгаа лық залгавар одоо монгол хэлэнд байна уу? Лық бол цэвэр түрэг хэлний залгавар болно.

[NAIMAN-NOMAD]

[NAIMAN-NOMAD]

Тангадмээ дүү, чи өөрөө дээр зурган хэлбэрээр постолсон. Би тэнд байгаа юмыг яг тэр чигээр хуулаад бичихээр зохиосон болдог юмуу? Хар залуугаараа байжийж яасан уймраа тангад вэ чи.
Заан гэх мэт үгийн тухайд эдгээр үгсийг одоо голцуу арабаар хэлдэг болсон учир мартагдсан байх талтай. Заан піл, сарай харш гэх мэт. Амраг нь амырақ гэж байгаа, дээр бас бичсэн. Залуугаараа зөнөсөн тангаа чи бас л харалгүй уймарсан байна.
Жақанлық (заан) гэдэгт байгаа лық залгавар одоо монгол хэлэнд байна уу? Лық бол цэвэр түрэг хэлний залгавар болно.

Та харин өөрөө зөнөж яваа Уххна гуа байна даа..Засаглалын гол нэршлүүд яагаад монгол хэлэнд үлдэж харин түрэг гэлнүүдэд ор тас алга болсоныг би асууж байна .Хээрийн цөөвөр /чибөри/ зооглосаан баа.. Заан+лаг+ заанлаг...лиг,лаг, лог ,лөг гэдэг дагавар монгол хэлэнд үлдаасаан баа.Жишээ нь хар+лаг, ухна =Харлаг Ухна ,цог+лог +цоглог ,баян+лаг+ баялаг,тэнгэр+лэг=тэнгэрлэг гэх мэт хар мянган жишээ татаж болно. За тэгвэл Бурхан гэдэг үгийг хасаг гэлнээс гаргаад ир...Та өөрөө монгол хэл олигтой сураагүй байж яаж энэ гэл шинжлэл энэ тэрээр дуугарч чидажаа байнаа ? Ина ийхаа муо шоо...айяааа

[NAIMAN-NOMAD]

Ямаа ,хөж хөж гэх мэтийн үгс хөхтүрэг гэлэнд байсан байна..

[көктүрік]

Қажада жорығлы бу имға тека. Үүний яг юу нь мов монгол хэл байнав тэгээд? имға гэсэн үгнээс бусад нь одоо ч түрэг хэлэнд байна. Тэх гэхийг хасагууд теке гэнэ. Имға, жаған мэтийн цөөнх үг гээгдсэн явдал бол хасаг түрэг хэлэнд арабизм, фарсизм ихээр орж ирсэнтэй холбоотой. Үүнтэй холбогдон уугуул хасаг нэртэй жилийн 12 сарны нэрийг хүртэл мартахдаа тулсан байдаг. Жишээ нь, 4 сарыг одоо арабаар нь сауыр гээд байгаа. Хуучин көкек гэдэг байсан. Долоо хоногийн нэр дан фарсизм: дүйсенбі (Тажикстаны нийслэл Душанбе гэдэгтэй адил үг, нэг дэх өдөр гэсэн үг). Монголд одоо даваа гаригийг уугуул монголоор мэддэг хүн байна уу? Баахан тангад нэр л байгаа биз дээ.
Төр засаглалын ямар үгийг онцлоод байна чи? Төр төр, зарлиг жарлық, ил ел, улс ұлыс, хаан қаған, тамга тамға(таңба, мөр), аймаг аймақ гээд зөндөө үг байж л байна шдээ.

[EveerBavagchKhan]

Хасаг хэлэнд өөр ямар ч түрэг хэлэнд байхгүй гунжин,дөнжин гэсэн монгол үгс орчихсон цохиж явдаг юм.

сен ақымақсың ба orki?

Бас хасаг хэлэнд чихнээс гоождог идээ бээрийг нэрлэдэг хулхи гэдэг үг бас хулхи, булаг гэдэг хоер монгол нэрээрээ хоеулаа орчихсон цохиж явдаг юм. Энийг мэдэж байгаараа би биш чи орк байж таарах нь дээ.Чам шиг нүх толгойлсон тэнэг хар малууд юугаа ч мэдэхгүй маанаг толгойлж байж бас надтай уралцах санаатай...

chinii ugeluu idasaan baas aima umihii baisaanu?