Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Тvvх
Хэрэглэгчийн аватар
NAIMAN-NOMAD
Зураач
Бичлэгүүд: 6329
Нэгдсэн: 4-р сар.24.07 5:12 pm
Байршил: Архан талд чинь:

Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Бичлэг Бичсэн NAIMAN-NOMAD »

Баян-Өлгийн хасгууд дотор хиргис,татаар,уйгур,узбек,нохой-татаар,дүнгэн,сарт,кытай-зунгуо гээд зүсэн бүрийн цуглуулга байгаа аж...Ялангуяа татаарууд их байгаа бололтой...Анх орж ирэхдээ тэдэнд өөрсдийгөө хасаг гэж нэрлэх аргагүй шалтгаан байсан байж болох юм...Магадгүй Чойбалсан зөвхөн хасгуудыг оруулна гэж хориг тавьж байсан бололтой..
Баян-Өлгийн хасгууд дотор 2000-3000 орчим хиргисүүд байгаа юм байна...



Бейсен Булан: В Монголии проживают 2000 кыргызов


Зураг



Передо мной сидит мужчина среднего возраста и невысокого роста. Говорим мы на казахском языке и говорим о многом.

Реклама
А началось все когда мы встретились на улице, в Анкаре. Шли как то с друзьями по делам, заметили, как один мужчина смотрит на нас и улыбается. Пока мы гадали, что с ним, он подошел и спросил что-то на непонятном языке (потом выяснилось, это был монгольский), а потом сразу: «Сендер казаксындар го?!..»

Бейсен Булан, монгольский кыргыз, живет и работает в Баян-Улгий – в одном из 21 аймаков Монголии. В Турцию прилетел по делам. Поймав такую удачу, я не мог не воспользоваться ею. И вот сейчас сидим в его съемной квартире, беседуем о монгольских кыргызах, о которых я раньше не слышал. Дальше речь пойдет от первого лица, потому что хотел, чтобы вы услышали все из его уст.

Зураг

Зураг

Первый кыргыз в Монголии — Токмамбет

Наш восьмой прадед перекочевал с кыргызский земель в Монголию, его звали Токмамбет. Он и казахская красавица по имени Акмандай имели 9 детей. Как то они всей семьей возвращались с долгого пути. В то время, вы знаете, было очень много бродяг-разбойников. Чтобы не попасться им отец Токмамбет поставил своих младших сыновей Талас и Бёкуш на пост на вершины двух гор. Но разбойникам удалось пробраться к ним под покровом ночи. Вернувшись утром, они нашли своих родных мертвыми. Оттуда Талас решил вернуться на родину отца, к кыргызам, а Бёкуш продолжил свой путь на Алтайские горы Китая.

Таласская долина названа в честь нашего предка по имени Талас

Талас в исторической родине нашел своих родных. «Сын Токмамбета возвратился к нам» говорили они, поселили его и дали долине его имя – Талас. Таким образом, Таласская долина названа в честь нашего предка. Это было очень давно, возможно 3 или даже больше веков назад. Потомки второго брата – Бёкуш в конце XIX века перешли из Китая в Монголию, где уже было немало казахов из племени Курман. Бёкуш был горячо принят, а его и последующее поколение стали называть «черными курманами» или «кыргызскими курманами». Думаете все это сказки или санжыра? Нет, это наша история. Потомки Бёкуш в данное время живут в Монголии, в одном из 21 аймаков – Баян-Улгий. С кызылсуйскими киргизами Китая отношения не имеем. А чтобы выявить дату нашей миграции в Монголию, надо уточнить, когда Таласская долина получила свое название.

Писали письмо Аскару Акаеву…

В 1990 году 78 тысяч монгольских казахов перешли в Казахстан. Под воздействием этой казахской миграции старейшины кыргызских курманов собрались и решили написать письмо Аскару Акаеву. В девяностые годы Монголия претерпевала трудное время, и желающих переселиться на историческую родину было немало. Написали письмо, но ответа так и не получили. Подождав немного, в 1992 году часть (можно сказать половина) кыргыз курманов уехали в Казахстан. В 1996 году к нам приехала сестра Чингиза Айтматова – Роза Айтматова. Мы с ней встретились на конференции в Улан-Баторе, и через нее опять дали знать о нас, что мы есть. Но и на сей раз ответу прийти не суждено было.

В паспорте мы значимся как казахи

В Монголии проживают более 100 тысяч казахов. Совместно с ними ведут жизнь 2000-3000 кыргызов, это 400 семей. В основном монгольских казахов представляют как пастухов, следующих за скотом от места к месту. Но, это не так. А среди кыргызов очень много людей с высшим образованием, есть летчики-пилоты, врачи-доктора, инженеры и т.д. Живут кыргызы не бедно, держат скот в приличном количестве.



Юрта Бейсена Булана на джайлоо.

По паспорту мы казахи (племя Курман). В 1999-2000 годах мы попытались достучаться до монгольского правительства и в графе «национальность» в паспорте указать нас как кыргызов. Сделать это нам не удалось. Кыргызский язык давно уже забыт, между собой общаемся на казахском языке. Но все хорошо знают свою родословную. Наш аймак (область) называется Баян-Улгий, а живем больше всего в сомонах (район) Улаанхус, Сагсай, Бугат и Ногооннуур. В этом году мой брат Жоламан Булан выпустил книгу про монгольских кыргызов.

Немножко о себе…



Младшая дочь тоже хочет стать медиком как отец и старшие братья и сестры.

Я родом из Баян-Улгий, родился в 1963 году. Учился на хирурга в Монголии, Иркутске и Китае, несколько раз проходил стажировку в Турции. Работаю главным врачом Городской больницы города Улгий (административный центр Баян-Улгийского аймака). Имею 27-летний опыт работы, в 2007 году стал профессором.

У меня 8 детей. Старшая дочь Ботожан и сын Даулетжан работают хирургами. Ботогёз В Турции, Маралдым в Улан-Баторе и Токмейил во Владивостоке учатся на медиков, и остальные школьники. Имеем собственную 30-местную частную больницу в городе Улгий. Являюсь одним из четырех докторов первой степени в Монголии по операциям на щитовидной железе.

В Кыргызстане никогда не был. Хотел бы побывать, но без знакомых в стране полететь и посмотреть очень сложно.

http://asiarussia.ru/persons/8015/
Модун хааны алтан ураг-R1a
көктүрік
Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
Бичлэгүүд: 1503
Нэгдсэн: 7-р сар.25.12 12:02 am

Re: Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Бичлэг Бичсэн көктүрік »

Монголын хасаг дотор 2000-3000 битгий хэл 2, 3 хиргис ч байхгүй ээ. Үүнийг эрхбиш түүх сонирхдог хүний хувьд баттай хэлнэ. Харин шеруши дотор курман гэдэг омог бий. Үүнийг заримдаа қырғыз құрман гэж их нэрлэдэгийг энэ Бейсен их мэдэгч мушгиж өгчээ. Тэр құрман бол ухаандаа халхын сартуул овог шиг л юм байгаа. Нэрнээс цаашгүй. Одоо Завханы сартуулуудыг монгол биш сартуул гэх хүн олдох уу. Багабанди гуайг уйгар хүн гэж хэлж үзээрэй дээ. Яг л үүн шиг. Анхандаа ганц нэг хиргис шерушид ирээд шингэсэн юмуу ямартайд тэднийг заримдаа хиргис курман гэж нэрлэдэг. Гэхдээ ихэнхдээ қара құрман гэж л хочлон нэрлэнэ.
Гэснээс ам нээвэл уушиг нээ. Монголын хасаг дотор үнэхээр мэр сэр уйгар-чантуу, узбек-чантуу, ногай-татар күм бий нь бий. Гэхдээ тэд нэгэнт ууссан, эрлийзжсэн. Цэвэр үндэстнээрээ байгаа хүн байхгүй ээ. Эмч Хайрулла өөрийгөө татар гэдэг. Байтлаа татар ч гэсэн ээж, эхнэр нь бүгд хасаг күмс. Тэгээд маань хүнийг би татар биш ногай гэж боддог. Яагаад гэвэл эдний хамаатны улсууд манай суманд байсан юм. Тэд өөрсдийгөө ногай л гэдэг байсан.
Ховдын Яасай агсан уйгар-чантуу хүн боловч ээж эхнэр нь бас л хасаг хүн байсан. Боди Нурланыг бас л ийм чантуу хүн гэж бодоод байгаа шдээ. Уйгар хасагууд ховдын буянт сумаар л бий. За бусад газруудад ингэж ууссан, шингэсэн нөхдүүд барагтайд байхгүй дээ. Ер нь ховор.
Бас эцгийн талаас дүнген нэг ч хүн байхгүй ээ. Харин ээжийн ээж талаас дүнген, орос гаралтай ганц нэг отогууд бий...
Хэрэглэгчийн аватар
NAIMAN-NOMAD
Зураач
Бичлэгүүд: 6329
Нэгдсэн: 4-р сар.24.07 5:12 pm
Байршил: Архан талд чинь:

Re: Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Бичлэг Бичсэн NAIMAN-NOMAD »

Дургүй ламд дарж байж сахил хүртээнэ гэдэг шиг би хиргис мөөн гээд байхад бишээ гээд хасаг болгох гээд дайраад байдаг.Ухнаа гуа нохой, муур ч байсан хамаагүй хасаг болгох гэж нүдээ аниад зүтгэчдэг өвчтэй хүн юмаа даа...Тэд нар яг цагаа тулахаар би хасаг биш гээд таны бөөрийг гаргах байлгүй ....Ингэж хамаагүй дальчиганаж далбаганаж болохгүй шүү...Тэр шэрүши гэдгийг чинь хархятад гаралтай гэж би баталсаныг та үжсэн баа? Тэр дүнгэнүүд Ховдоор нэг шийгуа төмс ногоо тариад сууж байгаа шдээ..Яах гэж ингэж худал залнам бэ? :lol:
Модун хааны алтан ураг-R1a
көктүрік
Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
Бичлэгүүд: 1503
Нэгдсэн: 7-р сар.25.12 12:02 am

Re: Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Бичлэг Бичсэн көктүрік »

Мэддэг хүн нь мэдээд яриад байхад хөх гөлчгийн улилт илүү юм даа :lol: . Ховдын шийгуачид дүнген биш чантуунууд шдээ. Эдний дотор үзээд өгье гэсэн ч нэг ч цэвэр уйгар байхгүй. Хасаг л болсон байна лээ. Миний гурван ч танил залуу яг ийм эхнэртэй улсууд. Бас манай сумын хэдэн чантуунууд хасагстан руу нүүсэн л юм даг. Бас л танигдахгүй болтлоо хасагжсан улсууд байсан. Мэдээж ээжийн талаасаа цөмөөрөө хасагууд байсан.
Харин хиргисүүд бас ингэсэн гэж байгаа бол естой үлгэр болно. Тэдэн хиргис тэдэн онд тэгж ирээд ууссан гэдэг үгийг би өдий хүртэл ганц ч удаа сонсоогүй ээ. Зүгээр наад Бейсен нөхөр нэрээ дагаад сенсаацлаж байгаа нь тэр. Ер нь жоохон хийтэй нөхөр лдөө.
Бейсен сайн мэс засалч. Харин түүх ярина гэвэл лөөлөө. Ялангуяа ингэж сургаар юм ярина гэвэл. Яагаад гэвэл надад яг наад хар курман омогийн зөндөө танил бий. Юу яасан, мөрөөдсөн хиргис вэ, хав хасаг чөмөөрөө.
Хэрэглэгчийн аватар
NAIMAN-NOMAD
Зураач
Бичлэгүүд: 6329
Нэгдсэн: 4-р сар.24.07 5:12 pm
Байршил: Архан талд чинь:

Re: Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Бичлэг Бичсэн NAIMAN-NOMAD »

көктүрік написал:Мэддэг хүн нь мэдээд яриад байхад хөх гөлчгийн улилт илүү юм даа :lol: . Ховдын шийгуачид дүнген биш чантуунууд шдээ. Эдний дотор үзээд өгье гэсэн ч нэг ч цэвэр уйгар байхгүй. Хасаг л болсон байна лээ. Миний гурван ч танил залуу яг ийм эхнэртэй улсууд. Бас манай сумын хэдэн чантуунууд хасагстан руу нүүсэн л юм даг. Бас л танигдахгүй болтлоо хасагжсан улсууд байсан. Мэдээж ээжийн талаасаа цөмөөрөө хасагууд байсан.
Харин хиргисүүд бас ингэсэн гэж байгаа бол естой үлгэр болно. Тэдэн хиргис тэдэн онд тэгж ирээд ууссан гэдэг үгийг би өдий хүртэл ганц ч удаа сонсоогүй ээ. Зүгээр наад Бейсен нөхөр нэрээ дагаад сенсаацлаж байгаа нь тэр. Ер нь жоохон хийтэй нөхөр лдөө.
Бейсен сайн мэс засалч. Харин түүх ярина гэвэл лөөлөө. Ялангуяа ингэж сургаар юм ярина гэвэл. Яагаад гэвэл надад яг наад хар курман омогийн зөндөө танил бий. Юу яасан, мөрөөдсөн хиргис вэ, хав хасаг чөмөөрөө.

Ийм хунхууз ортоом улсууд монголтой хамаарч Чингисийг манайх гээд булаацалдаад үзээд байдаг юм даа....Нарийн яривал та ч гэсэн хунхууз хүн мөн... :haha:


Модун хааны алтан ураг-R1a
Хэрэглэгчийн аватар
NAIMAN-NOMAD
Зураач
Бичлэгүүд: 6329
Нэгдсэн: 4-р сар.24.07 5:12 pm
Байршил: Архан талд чинь:

Re: Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Бичлэг Бичсэн NAIMAN-NOMAD »

Жинхэнэ цэвэр хасаг төрхтөй хүн гэвэл энэ хүнийг хэлнэ...
:lol:

Зураг
Модун хааны алтан ураг-R1a
көктүрік
Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
Бичлэгүүд: 1503
Нэгдсэн: 7-р сар.25.12 12:02 am

Re: Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Бичлэг Бичсэн көктүрік »

Яг хасаг хүний нийтлэг төрх байж харагдаач. Ийм царайтай хүнийг манайхан мыжырайған қара гэдэг юм. :lol: Ямар утгатайг бэлээхэн хасаг "хэлтэй" хүний хувьд мэдчихнэ биз, таагий гуа :hehe:
Хэрэглэгчийн аватар
NAIMAN-NOMAD
Зураач
Бичлэгүүд: 6329
Нэгдсэн: 4-р сар.24.07 5:12 pm
Байршил: Архан талд чинь:

Re: Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Бичлэг Бичсэн NAIMAN-NOMAD »

көктүрік написал:Яг хасаг хүний нийтлэг төрх байж харагдаач. Ийм царайтай хүнийг манайхан мыжырайған қара гэдэг юм. :lol: Ямар утгатайг бэлээхэн хасаг "хэлтэй" хүний хувьд мэдчихнэ биз, таагий гуа :hehe:
Илбаас Назарбаев дарга бас мыжырайған қара болох нь л дээ тэгвэл.... :haha:
Модун хааны алтан ураг-R1a
ganbat_ah
Тvмэн Эх Гишvvн
Тvмэн Эх Гишvvн
Бичлэгүүд: 90
Нэгдсэн: 2-р сар.22.10 9:03 pm

Re: Баян-Өлгийн хасаг доторх кыргызүүд ба бусад үндэстнүүд

Бичлэг Бичсэн ganbat_ah »

Энэ 1 овог отогорхуу байдал нь дэмий юмдаа. Казахууд эртхэн энэ байдлыг болиулбал таарна
Сэтгэгдэл хариулах

“Тvvх” руу буцах