зүгээр байхаар сүлжээний хичээл тавидаг юм уу. сурсанаа бусададаа хэлье
XICHEEL TAWIDAH UDUR DOLOO HONOGIIN 1,3,6 UDURUUD...
TAWIULAH SEDEWEE URID UDURNI HELJ BOLNO.
HEREGTEI GEWEL TUHAI NI MUCHID TAWINA.
TSAG IH OROH SUDALGAA BWAL UDUR HONOG ORJ MAGADGUI KKK
сүлжээ хичээл анхан шатнаас
Зохицуулагч: Security experts
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
сүлжээ хичээл анхан шатнаас
Сүүлийн удаа XolbooS 8-р сар.27.10 9:16 pm-д засварласан, нийт 1 удаа засварласан.
XolbooS
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
Сүлжээний түвшний протоколууд:
ARP, IPv4, ICMP, IPv6 болон ICMPv6
Интернет модельд, (TCP/IP цуглуулга) зураг 20.1-д үзүүлсэнчлэн ARP, RARP, IP, ICMP, IGMP гэсэн таван сүлжээний протоколууд байдаг.
Зураг 20.1 Сүлжээний түвшин дэх протоколууд
Энэ түвшний үндсэн протокол нь IP бөгөөд дамжуулагчаас хүлээн авагчруу хүрэх datagram-г host-с host-д (host-сүлжээн дэх PC) хүргэх үүрэгтэй. Гэсэн хэдий ч, IP нь бусад протоколын ажиллагаанд хэрэглэгддэг.
IP нь дараагийн дамжууллын MAC (физик) хаягийг олохын тулд ARP гэсэн протоколыг хэрэглэдэг. Энэ хаяг нь IP datagram-тай хамт data link түвшинрүү дамжуулагдах ёстой бөгөөд багцлагдсан (encapsulation) фреймд оруулдаг.
Datagram хүрэх хугацааны туршид, IP нь алдааны мэдээллийг харуулах ICMP протоколыг хэрэглэдэг.
IP нь нэг дамжуулагчаас нэг хүлээн авагчруу мэдээлэл дамжуулагдах unicast зарчмаар зохион бүтээгдсэн байдаг. Мультимедиа болон интернет дэх бусад шинэ хэрэглэгчид нь нэг дамжуулагчаас олон хүлээн авагчруу дамжуулагдах multicasting дамжууллыг хэрэглэдэг.
Энэ бүлэгт бид зөвхөн ARP, IP, ICMP болон RARP-н талаар үзэх болно. Харин multicasting-н тухай ярих үед бүлэг 21-д бид IGMP-Н талаар үзэх болно. Бид мөн IP-н хувилбарууд болох IPv4 болон IPv6-н талаар, түүнтэй хамтарч хэрэглэгддэг протоколуудын талаар үзэх болно.
20.1 ARP
Интернет нь router мэтийн төхөөрөмжүүдээр холбогдсон физик сүлжээнүүдийн холбоо юм. Хамгийн сүүлийн хүлээн авагч host-д дамжуулахаас өмнө packet нь дамжуулагч host-с хэд хэдэн өөр физик сүлжээнүүдийг дайрч өнгөрдөг.
Host болон router-үүд нь сүлжээний түвшинд тэдний IP хаягуудаар танигддаг. IP хаяг бол интернет хаяг юм. Түүний jurisdiction нь нийтийнх юм. Харин IP хаяг цорын ганц байна. Сүлжээнд хандаж буй бүх протоколууд нь IP хаягийг шаарддаг.
Гэсэн хэдий ч, packet-ууд нь эдгээр host болон router-үүдтэй холбогдохын тулд физик сүлжээг дайран өнгөрдөг. Физик сүлжээнд, host болон router-үүд нь тэдний MAC хаягаар танигддаг. Түүний jurisdiction нь локаль сүлжээ юм. Энэ нь хязгаарлагдмал орчинд цорын ганц байна.
MAC хаяг болон IP хаяг нь хоёр өөр хаяг юм. Бидэнд энэ хоёр хоёулаа хэрэгтэй. Учир нь ижил хугацаанд Этернет мэтийн физик сүлжээ, IP болон IPX (Novell) мэтийн хоёр өөр протокол сүлжээний түвшинд байх боломжтой. Түүнчлэн сүлжээний түвшин дэх IP мэтийн packet нь магадгүй Этернет болон Token Ring гэх мэт өөр физик сүлжээг дайран өнгөрч болно.
Энэ нь өөрөөр хэлбэл, packet-г хүлээн авахад host юмуу router нь IP болон MAC гэсэн хаяглалтын хоёр түвшинг шаарддаг. Бидэнд IP хаяг, түүнтэй зохицох MAC хаяг хэрэгтэй.
Mapping (хөрвүүлэлт)
Бид статик болон динамик гэсэн хаяглалтын mapping-н хоёр төрлийг хэрэглэх боломжтой.
Static Mapping
Static mapping гэдэг нь IP хаягийн MAC хаягтай нэгдсэн хүснэгтийг үүсгэх юм. Энэ хүснэгт нь сүлжээн дэх машин бүрт нөөцлөгддөг. Машин бүр, жишээ нь бусад машины IP хаягийг мэдэх ч, гэхдээ түүний MAC хаягийг хүснэгтээс харах боломжгүй. Энэ нь зарим нэгэн хязгаарлалт бөгөөд учир нь гэвэл МАС хаягууд дараах тохиолдолд өөрчлөгдөж болно:
1. Машин сүлжээний картаа өөрчилвөл, үр дүнд нь шинэ МАС хаяг үүснэ.
2. LocalTalk (Apple) мэтийн зарим LAN-д, компьютер асах бүрт МАС хаяг өөрчлөгддөг.
3. Mobile компьютер нэг физик сүлжээнээс өөр нэгрүү шилжих үед үр дүнд нь түүний МАС хаяг өөрчлөгдөнө.
Эдгээр өөрчлөлтүүдийг гүйцэтгэхэд, статик mapping хүснэгтийг тогтмол шинэчлэх ёстой. Энэ нь сүлжээний гүйцэтгэлд нөлөөлөх чадвартай.
Dynamic Mapping
Динамик mapping-д нь машин хоёр хаягийн нэгийг мэдэж байвал, тэр өөр нэгийг нь олдог протоколыг хэрэглэх боломжтой юм. Динамик mapping-н гүйцэтгэхээр загварчлагдсан хоёр протокол нь Address Resolution Protocol (ARP) болон Reverse Address Resolution Protocol (RARP) юм. Эхнийх нь, хэрэв сүлжээний IP хаяг мэдэгдэж байвал зангилааны физик хаягийг олж болно гэсэн үг юм. Харин хоёрдугаарх нь МАС түвшний физик хаягуудыг мэдсэнээр IP хаягийг host илрүүлж болно гэсэн үг юм. Гэсэн хэдий ч, бид одоо зөвхөн ARP протоколыг үзнэ, учир нь RARP нь одоо хэрэглээнээс гарсан бөгөөд DHCP-р орлуулах болсон.
ARP нь IP хаягийг түүний МАС хаягтай нэгтгэдэг. LAN мэтийн ердийн физик сүлжээнд, холболт дахь төхөөрөмж бүр физик юмуу эсвэл ихэвчлэн NIC-д хэрэглэгддэг station хаягаар танигддаг.
Ямар ч үед host юмуу router нь тэр сүлжээн дэх өөр нэг host юмуу router-н МАС хаягийг олохын тулд ARP асуулгын packet-г илгээх хэрэгтэй. Packet нь хүлээн авагчийн IP хаяг болон дамжуулагчийн IP хаяг, физик хаягийг агуулдаг. Дамжуулагч нь хүлээн авагчийн физик хаягийг мэдэхгүй учир асуулгаа сүлжээнд broadcast-р цацна. (зураг 20.2)
Зураг 20.2 ARP-н үйл ажиллагаа
Сүлжээн дэх host эсвэл router болгон ARP асуулгын packet-г хүлээн авч мөн боловсруулдаг. Гэхдээ зөвхөн түүний IP хаягийг танихад чиглэгдсэн байдаг бөгөөд ARP хариу packet-г буцааж явуулдаг. Энэ хариу packet нь recipient-н IP болон физик хаягийг агуулдаг. Энэ packet нь unicast-р дамжигдах бөгөөд асуулгын packet-н хариу болон физик хаягийг буцаана.
Зураг 20.2a-д, зүүн талын систем болох (A)-с өөр нэг систем болох (B)-д очих packet нь 141.23.56.23 гэсэн IP хаягтай байна. Систем (A) бодит дамжуулалд data link түвшнөөр packet-аа дамжуулах хэрэгтэй ч recipient-н физик хаягийг мэдэхгүй байгаа. Тиймээс ARP протоколыг ашиглан 141.23.56.23 гэсэн IP хаягтай системийн физик хаягийг асуусан хүсэлтийн packet-г broadcast-р цацдаг.
Энэ packet нь физик сүлжээн дэх систем бүрт ирэх хэдий ч зураг 20.2b-д үзүүлсэнчлэн зөвхөн систем (B) л хариу илгээнэ. Систем (B), түүний физик хаягийг агуулсан хариу ARP packet-г илгээнэ. Одоо систем (A) хүлээн авсан физик хаягаа ашиглан энэ хүлээн авагчруу бүх packet-уудаа илгээх боломжтой боллоо.
Packet Format
Зураг 20.3-д ARP packet-н хэлбэржилтийг үзүүллээ.
Зураг 20.3 ARP packet
Талбаруудыг доор үзүүллээ:
• HTYPE (hardware type). Энэ нь 16 битийн талбар бөгөөд ARP ажиллаж байх үеийн сүлжээний төрлийг тодорхойлдог. LAN бүрт түүний төрөлд суурилсан бүхэл тоо байна. Жишээ нь, Этернетэд төрөл 1 өгөгддөг. ARP нь ямар ч физик сүлжээнд ашиглагдах боломжтой.
• PTYPE (protocol type). Энэ нь 16 битийн талбар бөгөөд ARP протоколыг хэрэглэхийг тодорхойлдог. Жишээ нь, IPv4 протоколд энэ талбарын утга нь байна. ARP нь ямар ч өндөр түвшний протоколтой хэрэглэгдэх боломжтой.
• HLEN (hardware length). Энэ нь 8 битийн талбар бөгөөд физик хаягийн уртыг байтаар тодорхойлдог. Жишээ нь, Этернетэд энэ талбарын утга 6 байна.
• PLEN (protocol length). Энэ нь 8 битийн талбар бөгөөд IP хаягийн уртыг байтаар тодорхойлдог. Жишээ нь, IPv4 протоколд энэ талбарын утга нь 4 байна.
• OPER (operation). Энэ нь 16 битийн талбар бөгөөд packet-н төрлийг тодорхойлдог. ARP хүсэлт (1) болон ARP хариу (2) гэсэн packet-н хоёр төрлийг тодорхойлдог.
• SHA (sender hardware address). Энэ нь хувьсах урттай талбар бөгөөд дамжуулагчийн физик хаягийг тодорхойлдог. Жишээ нь, Этернетэд энэ талбар нь 6 байтын урттай байна.
• SPA (sender protocol address). Энэ нь хувьсах урттай талбар бөгөөд дамжуулагчийн логик хаягийг (жишээ нь IP) тодорхойлдог. IP протоколд, энэ талбар нь 4 байтын урттай байна.
• THA (target hardware address). Энэ нь хувьсах урттай талбар бөгөөд хүлээн авагчийн физик хаягийг тодорхойлдог. Жишээ нь, Этернетэд энэ талбар нь 6 байтын урттай байдаг. ARP хүсэлтийн мессежид, энэ талбарын бүх утга “0” байна. Учир нь дамжуулагч, хүлээн авагчийн физик хаягийг мэдэхагүй байгаа юм.
• TPA (target protocol address). Энэ нь хувьсах урттай талбар бөгөөд хүлээн авагчийн логик хаягийг (жишээ нь, IP) тодорхойлдог. IPv4 протоколд, энэ талбар нь 4 байтын урттай байна.
Encapsulation (багцлал)
ARP packet нь data link фреймд шууд багцлагддаг. Жишээ нь, зураг 20.4-т ARP packet-н Этернет фреймд багцлагдсаныг үзүүлсэн байна. Энд байгаа төрлийн талбар нь фреймээр дамжуулагдаж буй өгөгдөл нь ARP packet гэдгийг заана.
Зураг 20.4 ARP packet-н багцлал
Operation (үйл ажиллагаа)
Интернэтэд ARP хэрхэн ажиллахыг үзэцгээе. Эхлээд хамаарагдах алхмуудыг тодорхойлъё. Дараа нь host юмуу router-т ARP ашигласан дөрвөн тохиолдлыг үзнэ.
Хамаарагдах алхмууд
Datagram-н хүргэлтийн хамаарагдах алхмуудыг үзүүллээ:
1. Дамжуулагч хүлээн авагчийн IP хаягийг мэднэ. Үүнийг дамжуулагч хялбараар хэрхэн олж авахыг үзнэ.
2. IP нь ARP хүсэлтийн мессежийг үүсгэхээр дамжуулагчийн IP хаяг, физик хаяг болон хүлээн авагчийн IP хаягийг бөглөдөг. Хүлээн авагчийн физик хаяг нь “0”-р дүүргэгдсэн байна.
3. Дамжуулагчийн физик хаяг болон хүлээн авагчийн broadcast физик хаягийг ашиглан фреймд багцлагдсан мессеж нь data link түвшинд дамжуулагддаг.
4. Host юмуу router болгон фрейм хүлээн авдаг. Учир нь фрейм broadcast хүлээн авагчийн хаягийг агуулдаг бөгөөд бүх station-ууд үүнийг аваад, ARP-рүү дамжуулдаг. Хүлээн авагч машин нь IP хаягийг танидаг.
5. Хүлээн авагч машин түүний физик хаягийг агуулсан хариу ARP мессежийг буцаадаг. Мессеж нь unicast байна.
6. Дамжуулагч хариу мессежийг хүлээн авна. Одоо хүлээн авагч машины физик хаягийг мэддэг боллоо.
7. Одоо хүлээн авагчруу unicast-р фреймд багцлагдсан, хүлээн авагч машинд зориулсан өгөгдөл болох IP datagram дамжуулна.
Дөрвөн өөр тохиолдол
ARP ажиллагаа хэрэглэгдэх боломжтой дөрвөн өөр тохиолдлыг доор авч үзлээ. (зураг 20.5)
Зураг 20.5 ARP ашигласан дөрвөн тохиолдол
1. Дамжуулагч host нь сүлжээн дотроо өөр нэг host-руу packet илгээхийг хүсэх үед, физик хаягт буулгагдах ёстой IP хаяг нь хүлээн авагчийн IP хаягийн datagram-н толгой хэсэг юм.
2. Дамжуулагч host нь өөр сүлжээн дэх host-руу packet-аа илгээхийг хүсэх үед, host routing table-ээ (чиглүүлэлтийн хүснэгт) шалгаад, энэ хүлээн авагчид таарах дараагийн hop (router)-н IP хаягийг хайдаг. Router-н IP хаяг нь физик хаягт хөрвүүлэгдэх ёстой IP хаяг болдог.
3. Datagram-г хүлээн авсан дамжуулагч router нь өөр сүлжээн дэх host-руу чиглүүлдэг. Ингэхдээ routing table-ээ (чиглүүлэлтийн хүснэгт) шалгаад, дараагийн router-н IP хаягийг хайдаг. Дараагийн router-н IP хаяг нь физик хаягт хөрвүүлэгдэх ёстой IP хаяг болдог.
4. Datagram-г хүлээн авсан дамжуулагч router нь сүлжээн дотроо host-д чиглүүлдэг. Datagram-н хүлээн авагч IP хаяг нь физик хаягт хөрвүүлэгдэх ёстой IP хаяг болдог.
ARP хүсэлт нь broadcast, харин ARP хариу нь unicast байна.
Жишээ1:
130.23.3.23 гэсэн IP болон B2:34:55:10:22:10 гэсэн физик хаягтай host-с 130.23.43.25 гэсэн IP болон A4:6E:F4:59:83:AB гэсэн физик хаягтай өөр нэг host-руу packet дамжуулжээ. Хоёр host нь ижил сүлжээнд байгаа гэе. Этернет фреймд багцлагдсан ARP хүсэлт болон хариу packet-уудыг харна уу!
Шийдэл
Зураг 20.6-д ARP хүсэлт болон хариу packet-уудыг үзүүллээ. Энэ тохиолдолд, ARP өгөгдлийн талбар нь 28 байт бөгөөд онцгой хаягууд нь 4 байтын заагт таараагүй юм. Яагаад эдгээр хаягуудад албан ёсны 4 байтын хязгаар тохирохгүй байгаа вэ гэвэл бид IP хаягаас гадна талбарт бүрт 16тын тооллын системийн тоог хэрэглэсэн.
Зураг 20.6 Жишээ1
20.2 IP
Интернет протокол болох IP нь интернетэд зориулагдсан бөгөөд сүлжээний түвшинд host-с host дамжуулалд хэрэглэгддэг. IP нь найдваргүй мөн харилцан холбогдсон сүлжээгээр datagram-уудыг хамгийн оновчтой холболтгүй өгөгдөл дамжууллын зарчмаар (connectionless) дамжуулах үүрэгтэй. Best-effort хугацаа гэдэг нь IP-д алдааны болон урсгал удирдлага байдаггүй.
IP нь зөвхөн алдааг илрүүлэх механизмыг хэрэглэдэг бөгөөд хэрвээ эвдэрсэн буюу алдаатай packet байвал түүнийг хаядаг. IP нь packet-г хүлээн авагчруу үнэхээр сайн дамжуулдаг ч, энэ нь ямар ч баталгаагүй байдаг.
Хэрвээ найдвартай байдал чухал байвал, IP-г TCP (transport түвшний протокол) мэтийн найдвартай протоколтой хослуулан хэрэглэх шаардлагатай. Нилээд ерөнхий ойлгомжтой best-effort дамжууллын жишээ бол шуудан юм. Шуудан нь илгээмжийг үнэхээр сайн дамжуулдаг ч энэ нь үргэлж амжилттай байдаггүй. Хэрвээ тэмдэглэгдээгүй захиа гээгдвэл, асуудлыг засахаар алдагдсаныг олохоос өөр аргагүй болно. Шуудан өөрөө захиа бүрийн жагсаалтыг хадгалдаггүй бөгөөд мөн гээгдсэн юмуу гэмтсэн эсэхийг дамжуулагчид мэдэгдэх боломжгүй.
IP нь мөн datagram хандалтыг хэрэглэдэг packet-switching сүлжээнд зориулсан connectionless (холболтгүй) протокол юм. Энэ нь datagram бүр хүлээн авагчруу өөр өөр замыг дагах боломжтой гэсэн үг юм. Өөрөөр хэлбэл datagram-д, ижил дамжуулагчаас ижил хүлээн авагчруу ирсэн дарааллаараа явах боломжтой гэсэн үг юм. Мөн зарим нь дамжууллын туршид гээгдэх юмуу эвдэрч болно. Дахин нэмж хэлэхэд, IP эдгээр асуудлын учир шалтгааныг олоход дээд түвшний протоколд найддаг.
Datagram
IP түвшин дэх багцуудыг datagram гэдэг. Зураг 20.7-д IP datagram-н форматыг үзүүллээ. Datagram нь толгой болон өгөгдөл гэсэн хоёр хэсгээс бүрдэх хувьсах урттай багц юм. Толгойн хэсэг нь 20-с 60 байтын урттай бөгөөд чиглүүлэлт (замчлал) болон дамжууллын чухал мэдээллийг агуулдаг. Энэ нь интернетэд хэвшсэн 4 байтын хэсгийг толгойн хэсэгт үзүүлдэг. Доор талбар бүрийг товч тодорхойлбол:
Зураг 20.7 IP datagram
Version (VER-хувилбар). Энэ талбар нь IP-н хувилбарыг тодорхойлдог. Ихэнхдээ хувилбар 4 буюу IPv4 байна. Гэхдээ магадгүй ойрын хугацаанд хувилбар 4 нь хувилбар 6 буюу IPv6-р солигдож болох юм.
Header length (HLEN-толгойн урт). Option талбараас болоод толгойн хэсгийн урт нь хувьсах байна. Энэ талбар нь 4 байтын үгээр datagram-н толгойн уртыг тодорхойлдог. Түүний утгыг нь, уртыг байтаар илэрхийлэхийн тулд 4-р үржүүлэх ёстой.
Differentiated service (үйлчилгээний төрөл). Энэ талбар нь дээд түвшний протоколууд datagram-г хэрхэн боловсруулахыг заах ба datagram-н түвшнүүдийг тодорхойлдог.
Total length (нийт урт). Энэ талбар нь IP datagram-н нийт уртыг (толгой + өгөгдөл) байтаар тодорхойлдог. Дээд түвшнөөс ирж буй өгөгдлийн уртыг олохдоо нийт уртаасаа толгойн уртыг хасна. Толгойн урт нь HLEN (толгойн урт) талбарт утга нь 4-р үржигдсэнээр олдож болно.
Өгөгдлийн урт = Нийт урт – Толгойн урт
20-60 байт нь толгой, үлдсэн хэсэг нь дээд түвшнөөс ирсэн өгөгдөл байх ба талбарын урт 16 бит гэхээр эндээс IP datagram-н дээд утга нь 65,635 (2 -1) болно. Нийт уртын талбар нь толгойн хэсгийг агуулсан datagram-н нийт уртыг тодорхойлдог. Хэдийгээр 65,635 байтын хэмжээ нь том харагдаж байж болох ч, ойрын ирээдүйд IP datagram-н хэмжээ илүү өргөн дамжуулах орчин буюу зурвасын өргөнийг нэмэгдүүлж болох юм.
Identification, flag болон offset. Бид эдгээр 3 талбарыг дараагийн хэсэгт fragmentation буюу багцын хуваалтад үзэх болно.
Time-to-live (үсрэлтийн тоо). Энэ талбар нь datagram-н дамжигдах hop (router)-үүдийн хамгийн их тоог (хэд байгааг) удирдахад хэгэглэгддэг. Дамжуулагч host datagram-аа илгээх үед host энэ талбарт тоо нөөцлөдөг. Энэ утга нь ямар ч хоёр host-н хооронд чиглүүлэлтийн дээд утга ойролцоогоор 2 байна. Router бүр datagram энэ тоог 1-р хорогдуулж боловсруулдаг. Хорогдож явсаар хэрвээ энэ утга “0” болбол, router datagram-г хаядаг. Үүний зорилго нь нэг router-с нөгөөд шилжихэд бүтэлгүйтэхээс сэргийлж байгаа юм.
Protocol. Энэ талбар нь IP түвшний үйлчилгээнүүдийг хэрэглэдэг дээд түвшний протоколыг тодорхойлдог. IP datagram нь TCP, UDP, ICMP болон IGMP мэтийн хэд хэдэн дээд түвшний протоколуудад өгөгдлийн талбарт нь багцлагдах чадвартай. Энэ талбар нь IP datagram-н хүргэгдсэн сүүлийн хүлээн авагчийн протоколыг онцлон заадаг. Өөрөөр хэлбэл, IP өөр дээд түвшний протоколоос өгөгдлийг мультипдекс болон демультиплекс хийснээс хойш энэ талбарын утга нь datagram түүний сүүлийн хүлээн авагчид ирсэн үед демультиплекс хийх процесст тусладаг. (зураг 20.8-г хар).
Зураг 20.8 Мультиплекс
Өөр өөр дээд түвшний протоколуудад зориулсан энэ талбарын утгыг хүснэгт 20.1-д үзүүллээ.
Хүснэг 20.1 Протоколууд
Checksum. IP багц дахь checksum нь зөвхөн толгойн хэсгийг хамардаг юм, өгөгдлийг биш. Үүнд 2 үндсэн шалтгаан байна. 1-рт, IP datagram-д багцлагдсан өгөгдөл бүхий бүх дээд түвшний протоколууд багцыг хамарсан checksum талбартай байдаг. Тиймээс, IP datagram-н checksum нь багцлагдсан өгөгдлийг шалгадаггүй. 2-рт, IP багцын толгойн хэсэг нь очсон router болгон дээр өөрчлөгддөг бол, өгөгдөл тийм биш. Тиймээс checksum нь зөвхөн өөрчлөгдөж буй хэсгийг агуулдаг. Хэрвээ өгөгдөл багтсан бол, router бүр packet-д зориулж checksum-г дахин тооцоолох хэрэгтэй болох бөгөөд энэ нь router бүрт боловсруулалтын хугацаа өснө гэсэн үг юм. Зураг 20.9-д options-гүй (нэмэлтгүй) IP толгойн checksum тооцооллын жишээг үзүүллээ. Толгой нь 16 бит хэсгүүдэд хуваагдана. Checksum талбарын утга “0” болно. Бүх хэсгүүдийг нэмээд нийлбэрийнхээ гүйцэтгэлийг (урвууг) олно. Үр дүн нь checksum талбарт орно.
Зураг 20.9 Checksum тооцооллын жишээ
Source address (дамжуулагчийн хаяг). Энэ талбар нь эх төхөөрөмжийн IP хаягийг тодорхойлдог. Энэ талбар нь IP datagram дамжуулагч host-с хүлээн авагч host-руу дамжуулагдах хугацааны туршид өөрчлөгдөхгүй үлдэх ёстой.
Destination address (хүлээн авагчийн хаяг). Энэ талбар нь хүлээн авагчийн IP хаягийг тодорхойлдог. Энэ талбар нь IP datagram дамжуулагч host-с хүлээн авагч host-руу дамжуулагдах хугацааны туршид өөрчлөгдөхгүй үлдэх ёстой.
Options (нэмэлт битүүд). Options datagram бүрт шаардагдахгүй. Энэ нь сүлжээнд шалгалт хийж, алдааг засах үед хэрэглэгддэг. Мөн option-ууд нь IP толгойн хэсэгт шаардагддаггүй бөгөөд option боловсруулалт нь IP software шаардагдана. Энэ нь хэрвээ тэд одоо толгойн хэсэгт байгаа бол, бүх стандартууд option-той хамтран ажиллах хэрэгтэй болно. Энд option-ын хэд хэдэн төрөл байдаг.
Fragmentation (Багцын хуваалт)
Datagram нь өөр сүлжээнүүдийг нэвтрэн дамжих боломжтой байдаг. Router бүр ирсэн фреймээс IP datagram-г decapsulate хийж, үүнийг боловсруулан өөр фреймд encapsulate (багцлах) хийдэг. Хүлээн авсан фреймийн формат болон хэмжээ нь физик сүлжээгээр дамжуулсан фреймийг хэрэглэсэн протоколоос хамаардаг. Мөн илгээсэн фреймийн формат болон хэмжээ нь физик сүлжээгээр дамжуулагдах гэж байгаа фреймийг хэрэглэсэн протоколоос хамаардаг. Жишээ нь: Хэрвээ router Этернет сүлжээг АТМ сүлжээтэй холбовол, хүлээн авагдаж буй фрейм нь Этернет фреймийн формат болон хэмжээтэй, харин илгээж буй фрейм нь АТМ формат дээр байна.
Maximum Transfer Unit (MTU)
(Дамжууллын хамгийн дээд нэгж)
Data link түвшний протокол бүр өөрийн фреймийн форматтай байна. Форматад тодорхойлогдсон талбаруудын нэг нь өгөгдлийн талбарын хамгийн их хэмжээ юм. Өөрөөр хэлбэл, datagram нь фреймд багцлагдсан үед datagram-н нийт хэмжээ нь энэ хамгийн их хэмжээнээс бага байх ёстой бөгөөд энэ нь сүлжээнд хэрэглэх hardware болон software-р хязгаарлагдмал ноогдсоноор тодорхойлогддог. (зураг 20.10-г хар)
Зураг 20.10 MTU
Физик сүлжээний бие даасан IP-г хийхэд, илгээгчид нь маш ихээр буюу 65,635 байт тодорхойлсон дамжууллын хамгийн том нэгж болх MTU-тэй тэнцүү IP datagram-н хамгийн их уртыг хийхийг шийддэг. Энэхүү дамжуулал нь бид түүний хэмжээний MTU-тэй протоколыг хэрэглэхэд илүү үр дүнтэй байдаг. Гэсэн хэдий ч, бусад физик сүлжээнүүдэд, бид эдгээр сүлжээнүүдийг дамжин өнгөрөхөд хийхээр datagram-г хуваах хэрэгтэй. Үүнийг fragmentation буюу багцын хуваалт гэдэг.
Datagram багцлагдан хуваагдах үед, фрагмент бүр толгойн хэсэг талбаруудын ихэнхи нь давтагддаг ч гэхдээ зарим нь өөрчлөгддөг. Хэрвээ багцлагдсан datagram нь тэгш, жижиг MTU-тэй сүлжээтэй тулгарвал, багцад хуваагдсан datagram нь магадгүй өөрөө багцад хуваагддаг. Өөрөөр хэлбэл, datagram нь сүүлийн хүлээн авагчид хүрэхээс өмнө хэд хэдэн удаа багцад хуваагддаг.
Datagram нь зам дахь ямар нэгэн router юмуу дамжуулагч host-р жижиг багцуудад хуваагдах боломжтой. Datagram-н дахин нэгдэл нь зөвхөн хүлээн авагч host-р хийгддэг юм. Учир нь фрагмент бүр биеэ даасан datagram болдог. Гэтэл багцуудад хуваагдсан datagram нь өөр чиглэлүүдийг дамжин өнгөрөх боломжтой бөгөөд бид хэзээ ч удирдах юмуу шаардлагатай багцад хуваагдсан datagram-г чиглүүлж баталгаалах боломжгүй. Бүх фрагментүүд хамгийн сүүлд хүлээн авагч host-д ирсэн ижил datagram-д харьяалагддаг. Тиймээс хамгийн сүүлийн хүлээн авагчид ахин нэгдэх нь дараалалтай (logical) байдаг.
Fragmentation-д хамааралтай талбарууд:
Энд fragmentation-д холбоотой талбарууд болон IP datagram-н дахин нэгдэл болох identification, flag, fragmentation offset талбаруудын талаар үзэх болно.
Identification. Энэ талбар нь дамжуулагч host-д бий болон datagram-г танидаг. Datagram багцад хуваагдах үед, identification талбарын утга нь бүх фрагментүүдэд хуулагддаг. Өөрөөр хэлбэл, бүх фрагментүүд ижил identification дугаартай байх бөгөөд энэ нь мөн эх datagram шиг байна. Identification дугаар нь дахин нэгдэлт дэх datagram хүлээн авагчид тусладаг. Энэ нь бүх фрагментүүд нэг datagram-д цугларахад дээр байхаар ижил identification утгатай байдаг.
Flags. Энэ нь 3 битийн талбар юм. Эхний бит нь нөөцлөгддөг. 2-р битийг “do not fragment” буюу багцад хуваагддаггүй хэмээн нэрлэдэг. Хэрвээ энэ битийн утга 1 бол, төхөөрөмжийн datagram багцад хуваагдах ёсгүй. Хэрвээ datagram ямар нэгэн чөлөөтэй физик сүлжээг дамжин өнгөрч чадахгүй бол, дамжуулагч host-руу дараагийн хэсэг ICMP алдааны мессежийг илгээдэг. Хэрвээ энэ битийн утга 0 бол, datagram шаардлагатай бол багцад хуваагдах боломжтой гэсэн үг. 3-р битийг “more fragment” гэж нэрлэдэг. Хэрвээ энэ битийн утга 1 бол, энэ datagram сүүлийн фрагмент биш бөгөөд үүний дараа дахин фрагментүүд байгаа гэсэн үг. Хэрвээ энэ битийн утга 0 бол, энэ нь сүүлийн эсвэл цорын ганц фрагмент гэсэн үг.
Fragmentation offset. Энэ нь 13 битийн талбар бөгөөд тодорхой төлөв байдал бүхий энэ фрагментын байрлал, холбоосыг бүтэн datagram-д үзүүлдэг. Энэ нь эх datagram дахь өгөгдлийн offset бөгөөд 8 байтын нэгжээр хэмжигддэг. Зураг 20.11-д 4000 байтын өгөгдлийн хэмжээ бүхий datagram-н 3 хэсэгт хуваагдсаныг үзүүллээ. Эх datagram дахь байтууд нь 0-3999 хүртэл дугаарлагддаг. Эхний фрагмент нь 0-1399 байтыг зөөнө. Энэ datagram-н offset нь 0/8 болно. 2-р фрагмент нь 1400-2799 байтуудыг зөөх бөгөөд энэ фрагментийн offset-н утга 2800/8=350 байна.
Offset-н утгыг 8 байтын нэгжээр хэмждэг гэж урьд хэлж байсан. Offset талбар нь ердөө 13 битийн урттай, мөн 8191-с их байтын дарааллыг илэрхийлж чадахгүй учраас ингэж хийсэн. Энэ нь host болон router-үүдэд datagram-г хэсэгчлэн хуваахдаа фрагмент бүрийн хэмжээг эхний байтын тоо нь 8-д хуваагддаг байхаар сонгохыг шаарддаг.
Зураг 20.11 Fragmentation-н жишээ
20.3 ICMP
20.2-р хэсэгт IP нь найдваргүй мөн холботгүй (connectionless) datagram дамжууллыг хэрэглэдэг тухай үзсэн. Энэ нь сүлжээний нөөцийг үр дүнтэй ашиглахаар зохион бүтээгдсэн. IP нь түүний эх төхөөрөмжөөс сүүлийн хүлээн авагчруу datagram хүргэдэг зарчимтай best-effort дамжуулал юм. Гэсэн хэдий ч, энэ нь алдааны удирдлагагүй мөн тусламжийн механизм байхгүй хоёр дутагдалтай талтай.
IP-д алдааны мэдээллийн болон алдаа засах механизм аль аль нь байхгүй. Хэрвээ зарим нь буруу явбал яах вэ? Time-to-live талбарын утга “0” байхаас юмуу хамгийн сүүлийн хүлээн авагчид router олдохгүй байхаас болоод router datagram-аа хаях хэрэгтэй болбол юу болох вэ? Хэрвээ сүүлийн хүлээн авагч host хугацааны хязгаарлалтаас болоод datagram-н бүх фрагментүүдээ хүлээн авч чадахгүй бол яах вэ? Эдгээр нь IP-н host-д алдаа зарлах механизм байхгүй, алдаа илэрсэн нөхцөл дэхь жишээнүүд юм.
IP нь мөн host-д асуулгыг (query) удирдах механизм байхгүй. Хэрвээ router юмуу өөр нэг host байгаа үед host нь заримдаа тодорхойлох хэрэгтэй болдог. Мөн заримдаа сүлжээний удирдлага нь өөр нэг host юмуу router-н мэдээллийг хэрэглэдэг.
Internet Control Message Protocol (ICMP) нь дээрх хоёр дутагдлыг нөхөхөөр зохион бүтээгдсэн. Энэ нь IP-тай хамтран ажилладаг.
ICMP нь өөрөө сүлжээний түвшний протокол. Гэхдээ, түүний мессежүүд нь шууд data link түвшинрүү дамжигдахгүй. Доод түвшинрүү явахаас өмнө мессежүүд нь эхлээд IP datagram дотор багцлагддаг. (зураг 20.12-г хар)
IP datagram дахь протоколын талбарын утга нь 1 бол, IP өгөгдөл нь ICMP мессеж гэдгийг заана.
Зураг 20.12 ICMP багцлал
Мессежийн төрлүүд
ICMP мессежүүд нь алдааны мэдээлэл болон асуулгын мессеж гэсэн үндсэн хоёр төрөлд хуваагддаг.
Алдааны мэдээлэл
ICMP-н үндсэн үүргүүдийн нэг нь алдааны мэдээлэл юм. Хэдийгээр технологи нь улам илүү найдвартай дамжууллын орчинг бүтээж байгаа ч, алдаа одоо ч байсаар байна. IP нь найдваргүй протокол. Энэ нь IP-д алдааг шалгах болон алдааны удирдлага байхгүй гэсэн үг юм. ICMP нь энэ хэсэгт эдгээр дутагдлыг нөхөхөөр зохион бүтээгдсэн. Гэсэн хэдий ч ICMP нь алдааг засдаггүй, зүгээр л түүнийг мэдээлдэг. Алдаа засалт нь дээд түвшний протоколуудад байдаг. Алдааны мэдээллийн мессежүүд нь үргэлж эх төхөөрөмжрүү илгээгддэг бөгөөд учир нь чиглүүлэлтийн тухай datagram дахь мэдээлэл нь зөвхөн дамжуулагч болон хүлээн авагчийн IP хаяг байдаг. ICMP datagram-н дамжуулагчруу (үүсгүүр) алдааны мессежийг явуулахын тулд дамжуулагчийн IP хаягийг хэрэглэдэг.
ICMP гь үргэлж эх төхөөрөмжид алдааны мессежийг илгээдэг.
Destination unreachable, source quench, time exceeded, parameter problems, redirection гэсэн алдааны мэдээллийн таван төрөл байдаг. Зураг 20.13-г хар.
Зураг 20.13 Алдааны мэдээллийн мессеж
Destination Unreachable. Router datagram-г чиглүүлж чадахгүй юмуу host datagram хүргэж чадаагүй үед энэ datagram нь хаягддаг бөгөөд host эсвэл router нь datagram-г эхлүүлсэн эх host-руу “destination unreachable message” буюу хүлээн авагчид хүрсэнгүй гэсэн мессежийг буцааж илгээдэг.
Source Quench. IP нь connectionless протокол юм. Энд datagram-г үүсгэж буй эх host, үүнийг чиглүүлж байгаа router-үүд болн үүнийг боловсруулж буй хүлээн авагч host-н хооронд холболт байхгүй. Холболтын энэ дутагдлын муу талуудын нэг нь congestion control (бөглөрөлтийн удирлага) болон flow control (урсгал удирдлага) –гүй байдал юм. Урсгал удирдлагын дутагдалтай байдал нь, дамжуулагч хүлээн авагчийн хоорондын дамжууллын үйл ажиллагаан дахь үндсэн асуудлыг үүсгэдэг. Дамжуулагч host нь хүлээн авагч host-н datagram-уудад дарагдсан байгаа үгүйг хэзээ ч мэддэггүй. Сongestion удирдлагын дутагдалтай байдал нь, packet-г чиглүүлэхэд дэмжих router-үүд дэхь үндсэн асуудлыг үүсгэдэг.
ICMP дэхь “source quench” мессеж нь flow control болон congestion control төрлийг IP-д нэмэхээр зохион байгуулагдсан. Router юмуу host нь бөглөрсөн datagram-г хаях үед, энэ datagram-н дамжуулагчруу “source quench” мессежийг илгээдэг. Энэ мессеж нь хоёр зорилготой байдаг. 1-рт, datagram нь хаягдсан эх төхөөрөмжид мэдээлэл өгдөг. 2-рт, замын хаа нэгтээ бөглөрөл байгааг болон дамжуулагч илгээх процессоо илүү удаан дамжуулсан нь дээр гэдгийг эх төхөөрөмжид сануулдаг.
Time Exceeded. Time exceeded мессеж нь хоёр тохиолдолд үүсдэг. 1-рх нь, TTL талбарын утга нь “0” байх datagram хүлээн авсан router нь datagram-аа хаядаг. Гэсэн хэдий ч, datagram хаягдсан үед time-exceeded мессеж нь router-с эх төхөөрөмжрүү илгээгдэх ёстой. 2-рх нь, мессежийг бүрдүүлж буй бүх фрагментүүд нь тодорхой хугацааны хязгаар дотор хүлээн авагч host-д ирээгүй үед time-exceeded мессеж мөн үүсдэг.
Parameter Problem. Datagram-нь толгойн хэсэг дэх ямар ч ambiguity нь datagram интернетээр нэвтрэхтэй адил асуудлыг үүсгэдэг. Хэрвээ router юмуу хүлээн авагч host нь datagram-н ямар ч талбар дахь тодорхойгүй юмуу дутуу утгыг илрүүлбэл, тэр datagram-г хаяж, “parameter problem” мессежийг эх төхөөрөмжрүү илгээдэг.
Redirection. Router өөр сүлжээнд зориулсан packet-г илгээхээр хэрэглэх үед, энэ тохирсон router-н IP хаягийг мэдэх шаардлагатай. Хэрвээ дамжуулагч нь host бол, the same is true. Router болон host хоёуланд router юмуу дараагийн router-н хаягийг хайхад routing table (чиглүүлэлтийн хүснэгт) хэрэгтэй болно. Routing буюу чиглүүлэлт нь динамик юм. Гэсэн хэдий ч, бүтээмжид зориулж host-ууд нь чиглүүлэлтийг сайжруулах процесс дэх хэсэгт хийдэггүй бөгөөд учир нь интернет дэх host-ууд нь router-үүдээс хамаагүй олон байдаг. Host-уудын routing table-г динамикаар сайжруулах нь хүлээн авашгүй хөдөлгөөнийг үүсгэдэг. Host-ууд нь ихэвчлэн статик чиглүүлэлтийг хэрэглэдэг. Host ирэх үед, түүний routing table орцын хязгаарлагдсан тоотой байдаг. Энэ нь ихэвчлэн зөвхөн бүх router, нэг router-н IP хаягийг мэддэг. Энэ шалтгааны үед, host өөр сүлжээнд зориулсан datagram-г буруу router-т илгээдэг. Энэ тохиолдолд, datagram-г хүлээн авсан router тэр datagram-г шууд зөв router-лүү явуулна. Гэхдээ, host-н routing table-г сайжруулахад, host-руу буцааж “redirection” мессежийг илгээдэг.
Query (Асуулга)
Алдааны мэдээллээс гадна ICMP нь зарим сүлжээний асуудлыг оношлох боломжтой. Энэ нь query мессеж бөгөөд зураг 20.154-т үзүүлсэнчлэн асуулгын мессежийн 4 төрөл байдаг. ICMP мессежийн энэ төрөлд, зангилаа нь хүлээн авагч зангилаагаар тодорхой хэлбэрт асуугдсан мессежийг илгээдэг.
Зураг 20.14 Query мессеж
Echo Request and Reply. Цуурай хүсэлт болон цуурай (дахин давтах) хахиу мессежүүд нь оношлогооны зорилготойгоор зохион бүтээгдсэн. Сүлжээний удирдлагууд болон хэрэглэгчид нь сүлжээний асуудлуудыг танихын тулд энэ мессежийн хосыг хэрэглэдэг. Echo request болон echo reply мессежүүдийн хослол нь хоорондоо холбогдох боломжтой host, router аль аль системийг тодорхойлдог.
Time-stamp Request and Reply. Хоёр машин (host and router) нь тэдний хооронд дамжуулагдах IP datagram-д зориулагдсан round-trip time буюу ирж очих хугацааг тодорхойлохын тулд time-stamp хүсэлт болон time-stamp хариу мессежүүдийг хэрэглэх боломжтой. Энэ нь мөн хоёр машин дахь цагуудыг зэрэг ажиллуулахад буюу синхрончлолд хэрэглэгддэг.
Address Mask Request and Reply. Host-н IP хаяг нь сүлжээний хаяг, subnet хаяг болон host таних тэмдгийг агуулдаг. Host нь магадгүй түүний бүх IP хаягийг мэдэж болох ч, хаягийн ямар хэсэг нь дэд сүлжээний хаяг (subnet) болон сүлжээний хаягийг, ямар хэсэг нь host таних тэмдэгтэй таарахыг мэдэхгүй байж болно. Энэ тохиолдолд, host нь address mask хүсэлтийн мессежийг router-лүү илгээх боломжтой. Router дараа нь address mask хариу мессежийг илгээдэг.
Router Solicitation and Advertisement. Redirection мессеж хэсэгт үзсэнчлэн өөр өөр
ARP, IPv4, ICMP, IPv6 болон ICMPv6
Интернет модельд, (TCP/IP цуглуулга) зураг 20.1-д үзүүлсэнчлэн ARP, RARP, IP, ICMP, IGMP гэсэн таван сүлжээний протоколууд байдаг.
Зураг 20.1 Сүлжээний түвшин дэх протоколууд
Энэ түвшний үндсэн протокол нь IP бөгөөд дамжуулагчаас хүлээн авагчруу хүрэх datagram-г host-с host-д (host-сүлжээн дэх PC) хүргэх үүрэгтэй. Гэсэн хэдий ч, IP нь бусад протоколын ажиллагаанд хэрэглэгддэг.
IP нь дараагийн дамжууллын MAC (физик) хаягийг олохын тулд ARP гэсэн протоколыг хэрэглэдэг. Энэ хаяг нь IP datagram-тай хамт data link түвшинрүү дамжуулагдах ёстой бөгөөд багцлагдсан (encapsulation) фреймд оруулдаг.
Datagram хүрэх хугацааны туршид, IP нь алдааны мэдээллийг харуулах ICMP протоколыг хэрэглэдэг.
IP нь нэг дамжуулагчаас нэг хүлээн авагчруу мэдээлэл дамжуулагдах unicast зарчмаар зохион бүтээгдсэн байдаг. Мультимедиа болон интернет дэх бусад шинэ хэрэглэгчид нь нэг дамжуулагчаас олон хүлээн авагчруу дамжуулагдах multicasting дамжууллыг хэрэглэдэг.
Энэ бүлэгт бид зөвхөн ARP, IP, ICMP болон RARP-н талаар үзэх болно. Харин multicasting-н тухай ярих үед бүлэг 21-д бид IGMP-Н талаар үзэх болно. Бид мөн IP-н хувилбарууд болох IPv4 болон IPv6-н талаар, түүнтэй хамтарч хэрэглэгддэг протоколуудын талаар үзэх болно.
20.1 ARP
Интернет нь router мэтийн төхөөрөмжүүдээр холбогдсон физик сүлжээнүүдийн холбоо юм. Хамгийн сүүлийн хүлээн авагч host-д дамжуулахаас өмнө packet нь дамжуулагч host-с хэд хэдэн өөр физик сүлжээнүүдийг дайрч өнгөрдөг.
Host болон router-үүд нь сүлжээний түвшинд тэдний IP хаягуудаар танигддаг. IP хаяг бол интернет хаяг юм. Түүний jurisdiction нь нийтийнх юм. Харин IP хаяг цорын ганц байна. Сүлжээнд хандаж буй бүх протоколууд нь IP хаягийг шаарддаг.
Гэсэн хэдий ч, packet-ууд нь эдгээр host болон router-үүдтэй холбогдохын тулд физик сүлжээг дайран өнгөрдөг. Физик сүлжээнд, host болон router-үүд нь тэдний MAC хаягаар танигддаг. Түүний jurisdiction нь локаль сүлжээ юм. Энэ нь хязгаарлагдмал орчинд цорын ганц байна.
MAC хаяг болон IP хаяг нь хоёр өөр хаяг юм. Бидэнд энэ хоёр хоёулаа хэрэгтэй. Учир нь ижил хугацаанд Этернет мэтийн физик сүлжээ, IP болон IPX (Novell) мэтийн хоёр өөр протокол сүлжээний түвшинд байх боломжтой. Түүнчлэн сүлжээний түвшин дэх IP мэтийн packet нь магадгүй Этернет болон Token Ring гэх мэт өөр физик сүлжээг дайран өнгөрч болно.
Энэ нь өөрөөр хэлбэл, packet-г хүлээн авахад host юмуу router нь IP болон MAC гэсэн хаяглалтын хоёр түвшинг шаарддаг. Бидэнд IP хаяг, түүнтэй зохицох MAC хаяг хэрэгтэй.
Mapping (хөрвүүлэлт)
Бид статик болон динамик гэсэн хаяглалтын mapping-н хоёр төрлийг хэрэглэх боломжтой.
Static Mapping
Static mapping гэдэг нь IP хаягийн MAC хаягтай нэгдсэн хүснэгтийг үүсгэх юм. Энэ хүснэгт нь сүлжээн дэх машин бүрт нөөцлөгддөг. Машин бүр, жишээ нь бусад машины IP хаягийг мэдэх ч, гэхдээ түүний MAC хаягийг хүснэгтээс харах боломжгүй. Энэ нь зарим нэгэн хязгаарлалт бөгөөд учир нь гэвэл МАС хаягууд дараах тохиолдолд өөрчлөгдөж болно:
1. Машин сүлжээний картаа өөрчилвөл, үр дүнд нь шинэ МАС хаяг үүснэ.
2. LocalTalk (Apple) мэтийн зарим LAN-д, компьютер асах бүрт МАС хаяг өөрчлөгддөг.
3. Mobile компьютер нэг физик сүлжээнээс өөр нэгрүү шилжих үед үр дүнд нь түүний МАС хаяг өөрчлөгдөнө.
Эдгээр өөрчлөлтүүдийг гүйцэтгэхэд, статик mapping хүснэгтийг тогтмол шинэчлэх ёстой. Энэ нь сүлжээний гүйцэтгэлд нөлөөлөх чадвартай.
Dynamic Mapping
Динамик mapping-д нь машин хоёр хаягийн нэгийг мэдэж байвал, тэр өөр нэгийг нь олдог протоколыг хэрэглэх боломжтой юм. Динамик mapping-н гүйцэтгэхээр загварчлагдсан хоёр протокол нь Address Resolution Protocol (ARP) болон Reverse Address Resolution Protocol (RARP) юм. Эхнийх нь, хэрэв сүлжээний IP хаяг мэдэгдэж байвал зангилааны физик хаягийг олж болно гэсэн үг юм. Харин хоёрдугаарх нь МАС түвшний физик хаягуудыг мэдсэнээр IP хаягийг host илрүүлж болно гэсэн үг юм. Гэсэн хэдий ч, бид одоо зөвхөн ARP протоколыг үзнэ, учир нь RARP нь одоо хэрэглээнээс гарсан бөгөөд DHCP-р орлуулах болсон.
ARP нь IP хаягийг түүний МАС хаягтай нэгтгэдэг. LAN мэтийн ердийн физик сүлжээнд, холболт дахь төхөөрөмж бүр физик юмуу эсвэл ихэвчлэн NIC-д хэрэглэгддэг station хаягаар танигддаг.
Ямар ч үед host юмуу router нь тэр сүлжээн дэх өөр нэг host юмуу router-н МАС хаягийг олохын тулд ARP асуулгын packet-г илгээх хэрэгтэй. Packet нь хүлээн авагчийн IP хаяг болон дамжуулагчийн IP хаяг, физик хаягийг агуулдаг. Дамжуулагч нь хүлээн авагчийн физик хаягийг мэдэхгүй учир асуулгаа сүлжээнд broadcast-р цацна. (зураг 20.2)
Зураг 20.2 ARP-н үйл ажиллагаа
Сүлжээн дэх host эсвэл router болгон ARP асуулгын packet-г хүлээн авч мөн боловсруулдаг. Гэхдээ зөвхөн түүний IP хаягийг танихад чиглэгдсэн байдаг бөгөөд ARP хариу packet-г буцааж явуулдаг. Энэ хариу packet нь recipient-н IP болон физик хаягийг агуулдаг. Энэ packet нь unicast-р дамжигдах бөгөөд асуулгын packet-н хариу болон физик хаягийг буцаана.
Зураг 20.2a-д, зүүн талын систем болох (A)-с өөр нэг систем болох (B)-д очих packet нь 141.23.56.23 гэсэн IP хаягтай байна. Систем (A) бодит дамжуулалд data link түвшнөөр packet-аа дамжуулах хэрэгтэй ч recipient-н физик хаягийг мэдэхгүй байгаа. Тиймээс ARP протоколыг ашиглан 141.23.56.23 гэсэн IP хаягтай системийн физик хаягийг асуусан хүсэлтийн packet-г broadcast-р цацдаг.
Энэ packet нь физик сүлжээн дэх систем бүрт ирэх хэдий ч зураг 20.2b-д үзүүлсэнчлэн зөвхөн систем (B) л хариу илгээнэ. Систем (B), түүний физик хаягийг агуулсан хариу ARP packet-г илгээнэ. Одоо систем (A) хүлээн авсан физик хаягаа ашиглан энэ хүлээн авагчруу бүх packet-уудаа илгээх боломжтой боллоо.
Packet Format
Зураг 20.3-д ARP packet-н хэлбэржилтийг үзүүллээ.
Зураг 20.3 ARP packet
Талбаруудыг доор үзүүллээ:
• HTYPE (hardware type). Энэ нь 16 битийн талбар бөгөөд ARP ажиллаж байх үеийн сүлжээний төрлийг тодорхойлдог. LAN бүрт түүний төрөлд суурилсан бүхэл тоо байна. Жишээ нь, Этернетэд төрөл 1 өгөгддөг. ARP нь ямар ч физик сүлжээнд ашиглагдах боломжтой.
• PTYPE (protocol type). Энэ нь 16 битийн талбар бөгөөд ARP протоколыг хэрэглэхийг тодорхойлдог. Жишээ нь, IPv4 протоколд энэ талбарын утга нь байна. ARP нь ямар ч өндөр түвшний протоколтой хэрэглэгдэх боломжтой.
• HLEN (hardware length). Энэ нь 8 битийн талбар бөгөөд физик хаягийн уртыг байтаар тодорхойлдог. Жишээ нь, Этернетэд энэ талбарын утга 6 байна.
• PLEN (protocol length). Энэ нь 8 битийн талбар бөгөөд IP хаягийн уртыг байтаар тодорхойлдог. Жишээ нь, IPv4 протоколд энэ талбарын утга нь 4 байна.
• OPER (operation). Энэ нь 16 битийн талбар бөгөөд packet-н төрлийг тодорхойлдог. ARP хүсэлт (1) болон ARP хариу (2) гэсэн packet-н хоёр төрлийг тодорхойлдог.
• SHA (sender hardware address). Энэ нь хувьсах урттай талбар бөгөөд дамжуулагчийн физик хаягийг тодорхойлдог. Жишээ нь, Этернетэд энэ талбар нь 6 байтын урттай байна.
• SPA (sender protocol address). Энэ нь хувьсах урттай талбар бөгөөд дамжуулагчийн логик хаягийг (жишээ нь IP) тодорхойлдог. IP протоколд, энэ талбар нь 4 байтын урттай байна.
• THA (target hardware address). Энэ нь хувьсах урттай талбар бөгөөд хүлээн авагчийн физик хаягийг тодорхойлдог. Жишээ нь, Этернетэд энэ талбар нь 6 байтын урттай байдаг. ARP хүсэлтийн мессежид, энэ талбарын бүх утга “0” байна. Учир нь дамжуулагч, хүлээн авагчийн физик хаягийг мэдэхагүй байгаа юм.
• TPA (target protocol address). Энэ нь хувьсах урттай талбар бөгөөд хүлээн авагчийн логик хаягийг (жишээ нь, IP) тодорхойлдог. IPv4 протоколд, энэ талбар нь 4 байтын урттай байна.
Encapsulation (багцлал)
ARP packet нь data link фреймд шууд багцлагддаг. Жишээ нь, зураг 20.4-т ARP packet-н Этернет фреймд багцлагдсаныг үзүүлсэн байна. Энд байгаа төрлийн талбар нь фреймээр дамжуулагдаж буй өгөгдөл нь ARP packet гэдгийг заана.
Зураг 20.4 ARP packet-н багцлал
Operation (үйл ажиллагаа)
Интернэтэд ARP хэрхэн ажиллахыг үзэцгээе. Эхлээд хамаарагдах алхмуудыг тодорхойлъё. Дараа нь host юмуу router-т ARP ашигласан дөрвөн тохиолдлыг үзнэ.
Хамаарагдах алхмууд
Datagram-н хүргэлтийн хамаарагдах алхмуудыг үзүүллээ:
1. Дамжуулагч хүлээн авагчийн IP хаягийг мэднэ. Үүнийг дамжуулагч хялбараар хэрхэн олж авахыг үзнэ.
2. IP нь ARP хүсэлтийн мессежийг үүсгэхээр дамжуулагчийн IP хаяг, физик хаяг болон хүлээн авагчийн IP хаягийг бөглөдөг. Хүлээн авагчийн физик хаяг нь “0”-р дүүргэгдсэн байна.
3. Дамжуулагчийн физик хаяг болон хүлээн авагчийн broadcast физик хаягийг ашиглан фреймд багцлагдсан мессеж нь data link түвшинд дамжуулагддаг.
4. Host юмуу router болгон фрейм хүлээн авдаг. Учир нь фрейм broadcast хүлээн авагчийн хаягийг агуулдаг бөгөөд бүх station-ууд үүнийг аваад, ARP-рүү дамжуулдаг. Хүлээн авагч машин нь IP хаягийг танидаг.
5. Хүлээн авагч машин түүний физик хаягийг агуулсан хариу ARP мессежийг буцаадаг. Мессеж нь unicast байна.
6. Дамжуулагч хариу мессежийг хүлээн авна. Одоо хүлээн авагч машины физик хаягийг мэддэг боллоо.
7. Одоо хүлээн авагчруу unicast-р фреймд багцлагдсан, хүлээн авагч машинд зориулсан өгөгдөл болох IP datagram дамжуулна.
Дөрвөн өөр тохиолдол
ARP ажиллагаа хэрэглэгдэх боломжтой дөрвөн өөр тохиолдлыг доор авч үзлээ. (зураг 20.5)
Зураг 20.5 ARP ашигласан дөрвөн тохиолдол
1. Дамжуулагч host нь сүлжээн дотроо өөр нэг host-руу packet илгээхийг хүсэх үед, физик хаягт буулгагдах ёстой IP хаяг нь хүлээн авагчийн IP хаягийн datagram-н толгой хэсэг юм.
2. Дамжуулагч host нь өөр сүлжээн дэх host-руу packet-аа илгээхийг хүсэх үед, host routing table-ээ (чиглүүлэлтийн хүснэгт) шалгаад, энэ хүлээн авагчид таарах дараагийн hop (router)-н IP хаягийг хайдаг. Router-н IP хаяг нь физик хаягт хөрвүүлэгдэх ёстой IP хаяг болдог.
3. Datagram-г хүлээн авсан дамжуулагч router нь өөр сүлжээн дэх host-руу чиглүүлдэг. Ингэхдээ routing table-ээ (чиглүүлэлтийн хүснэгт) шалгаад, дараагийн router-н IP хаягийг хайдаг. Дараагийн router-н IP хаяг нь физик хаягт хөрвүүлэгдэх ёстой IP хаяг болдог.
4. Datagram-г хүлээн авсан дамжуулагч router нь сүлжээн дотроо host-д чиглүүлдэг. Datagram-н хүлээн авагч IP хаяг нь физик хаягт хөрвүүлэгдэх ёстой IP хаяг болдог.
ARP хүсэлт нь broadcast, харин ARP хариу нь unicast байна.
Жишээ1:
130.23.3.23 гэсэн IP болон B2:34:55:10:22:10 гэсэн физик хаягтай host-с 130.23.43.25 гэсэн IP болон A4:6E:F4:59:83:AB гэсэн физик хаягтай өөр нэг host-руу packet дамжуулжээ. Хоёр host нь ижил сүлжээнд байгаа гэе. Этернет фреймд багцлагдсан ARP хүсэлт болон хариу packet-уудыг харна уу!
Шийдэл
Зураг 20.6-д ARP хүсэлт болон хариу packet-уудыг үзүүллээ. Энэ тохиолдолд, ARP өгөгдлийн талбар нь 28 байт бөгөөд онцгой хаягууд нь 4 байтын заагт таараагүй юм. Яагаад эдгээр хаягуудад албан ёсны 4 байтын хязгаар тохирохгүй байгаа вэ гэвэл бид IP хаягаас гадна талбарт бүрт 16тын тооллын системийн тоог хэрэглэсэн.
Зураг 20.6 Жишээ1
20.2 IP
Интернет протокол болох IP нь интернетэд зориулагдсан бөгөөд сүлжээний түвшинд host-с host дамжуулалд хэрэглэгддэг. IP нь найдваргүй мөн харилцан холбогдсон сүлжээгээр datagram-уудыг хамгийн оновчтой холболтгүй өгөгдөл дамжууллын зарчмаар (connectionless) дамжуулах үүрэгтэй. Best-effort хугацаа гэдэг нь IP-д алдааны болон урсгал удирдлага байдаггүй.
IP нь зөвхөн алдааг илрүүлэх механизмыг хэрэглэдэг бөгөөд хэрвээ эвдэрсэн буюу алдаатай packet байвал түүнийг хаядаг. IP нь packet-г хүлээн авагчруу үнэхээр сайн дамжуулдаг ч, энэ нь ямар ч баталгаагүй байдаг.
Хэрвээ найдвартай байдал чухал байвал, IP-г TCP (transport түвшний протокол) мэтийн найдвартай протоколтой хослуулан хэрэглэх шаардлагатай. Нилээд ерөнхий ойлгомжтой best-effort дамжууллын жишээ бол шуудан юм. Шуудан нь илгээмжийг үнэхээр сайн дамжуулдаг ч энэ нь үргэлж амжилттай байдаггүй. Хэрвээ тэмдэглэгдээгүй захиа гээгдвэл, асуудлыг засахаар алдагдсаныг олохоос өөр аргагүй болно. Шуудан өөрөө захиа бүрийн жагсаалтыг хадгалдаггүй бөгөөд мөн гээгдсэн юмуу гэмтсэн эсэхийг дамжуулагчид мэдэгдэх боломжгүй.
IP нь мөн datagram хандалтыг хэрэглэдэг packet-switching сүлжээнд зориулсан connectionless (холболтгүй) протокол юм. Энэ нь datagram бүр хүлээн авагчруу өөр өөр замыг дагах боломжтой гэсэн үг юм. Өөрөөр хэлбэл datagram-д, ижил дамжуулагчаас ижил хүлээн авагчруу ирсэн дарааллаараа явах боломжтой гэсэн үг юм. Мөн зарим нь дамжууллын туршид гээгдэх юмуу эвдэрч болно. Дахин нэмж хэлэхэд, IP эдгээр асуудлын учир шалтгааныг олоход дээд түвшний протоколд найддаг.
Datagram
IP түвшин дэх багцуудыг datagram гэдэг. Зураг 20.7-д IP datagram-н форматыг үзүүллээ. Datagram нь толгой болон өгөгдөл гэсэн хоёр хэсгээс бүрдэх хувьсах урттай багц юм. Толгойн хэсэг нь 20-с 60 байтын урттай бөгөөд чиглүүлэлт (замчлал) болон дамжууллын чухал мэдээллийг агуулдаг. Энэ нь интернетэд хэвшсэн 4 байтын хэсгийг толгойн хэсэгт үзүүлдэг. Доор талбар бүрийг товч тодорхойлбол:
Зураг 20.7 IP datagram
Version (VER-хувилбар). Энэ талбар нь IP-н хувилбарыг тодорхойлдог. Ихэнхдээ хувилбар 4 буюу IPv4 байна. Гэхдээ магадгүй ойрын хугацаанд хувилбар 4 нь хувилбар 6 буюу IPv6-р солигдож болох юм.
Header length (HLEN-толгойн урт). Option талбараас болоод толгойн хэсгийн урт нь хувьсах байна. Энэ талбар нь 4 байтын үгээр datagram-н толгойн уртыг тодорхойлдог. Түүний утгыг нь, уртыг байтаар илэрхийлэхийн тулд 4-р үржүүлэх ёстой.
Differentiated service (үйлчилгээний төрөл). Энэ талбар нь дээд түвшний протоколууд datagram-г хэрхэн боловсруулахыг заах ба datagram-н түвшнүүдийг тодорхойлдог.
Total length (нийт урт). Энэ талбар нь IP datagram-н нийт уртыг (толгой + өгөгдөл) байтаар тодорхойлдог. Дээд түвшнөөс ирж буй өгөгдлийн уртыг олохдоо нийт уртаасаа толгойн уртыг хасна. Толгойн урт нь HLEN (толгойн урт) талбарт утга нь 4-р үржигдсэнээр олдож болно.
Өгөгдлийн урт = Нийт урт – Толгойн урт
20-60 байт нь толгой, үлдсэн хэсэг нь дээд түвшнөөс ирсэн өгөгдөл байх ба талбарын урт 16 бит гэхээр эндээс IP datagram-н дээд утга нь 65,635 (2 -1) болно. Нийт уртын талбар нь толгойн хэсгийг агуулсан datagram-н нийт уртыг тодорхойлдог. Хэдийгээр 65,635 байтын хэмжээ нь том харагдаж байж болох ч, ойрын ирээдүйд IP datagram-н хэмжээ илүү өргөн дамжуулах орчин буюу зурвасын өргөнийг нэмэгдүүлж болох юм.
Identification, flag болон offset. Бид эдгээр 3 талбарыг дараагийн хэсэгт fragmentation буюу багцын хуваалтад үзэх болно.
Time-to-live (үсрэлтийн тоо). Энэ талбар нь datagram-н дамжигдах hop (router)-үүдийн хамгийн их тоог (хэд байгааг) удирдахад хэгэглэгддэг. Дамжуулагч host datagram-аа илгээх үед host энэ талбарт тоо нөөцлөдөг. Энэ утга нь ямар ч хоёр host-н хооронд чиглүүлэлтийн дээд утга ойролцоогоор 2 байна. Router бүр datagram энэ тоог 1-р хорогдуулж боловсруулдаг. Хорогдож явсаар хэрвээ энэ утга “0” болбол, router datagram-г хаядаг. Үүний зорилго нь нэг router-с нөгөөд шилжихэд бүтэлгүйтэхээс сэргийлж байгаа юм.
Protocol. Энэ талбар нь IP түвшний үйлчилгээнүүдийг хэрэглэдэг дээд түвшний протоколыг тодорхойлдог. IP datagram нь TCP, UDP, ICMP болон IGMP мэтийн хэд хэдэн дээд түвшний протоколуудад өгөгдлийн талбарт нь багцлагдах чадвартай. Энэ талбар нь IP datagram-н хүргэгдсэн сүүлийн хүлээн авагчийн протоколыг онцлон заадаг. Өөрөөр хэлбэл, IP өөр дээд түвшний протоколоос өгөгдлийг мультипдекс болон демультиплекс хийснээс хойш энэ талбарын утга нь datagram түүний сүүлийн хүлээн авагчид ирсэн үед демультиплекс хийх процесст тусладаг. (зураг 20.8-г хар).
Зураг 20.8 Мультиплекс
Өөр өөр дээд түвшний протоколуудад зориулсан энэ талбарын утгыг хүснэгт 20.1-д үзүүллээ.
Хүснэг 20.1 Протоколууд
Checksum. IP багц дахь checksum нь зөвхөн толгойн хэсгийг хамардаг юм, өгөгдлийг биш. Үүнд 2 үндсэн шалтгаан байна. 1-рт, IP datagram-д багцлагдсан өгөгдөл бүхий бүх дээд түвшний протоколууд багцыг хамарсан checksum талбартай байдаг. Тиймээс, IP datagram-н checksum нь багцлагдсан өгөгдлийг шалгадаггүй. 2-рт, IP багцын толгойн хэсэг нь очсон router болгон дээр өөрчлөгддөг бол, өгөгдөл тийм биш. Тиймээс checksum нь зөвхөн өөрчлөгдөж буй хэсгийг агуулдаг. Хэрвээ өгөгдөл багтсан бол, router бүр packet-д зориулж checksum-г дахин тооцоолох хэрэгтэй болох бөгөөд энэ нь router бүрт боловсруулалтын хугацаа өснө гэсэн үг юм. Зураг 20.9-д options-гүй (нэмэлтгүй) IP толгойн checksum тооцооллын жишээг үзүүллээ. Толгой нь 16 бит хэсгүүдэд хуваагдана. Checksum талбарын утга “0” болно. Бүх хэсгүүдийг нэмээд нийлбэрийнхээ гүйцэтгэлийг (урвууг) олно. Үр дүн нь checksum талбарт орно.
Зураг 20.9 Checksum тооцооллын жишээ
Source address (дамжуулагчийн хаяг). Энэ талбар нь эх төхөөрөмжийн IP хаягийг тодорхойлдог. Энэ талбар нь IP datagram дамжуулагч host-с хүлээн авагч host-руу дамжуулагдах хугацааны туршид өөрчлөгдөхгүй үлдэх ёстой.
Destination address (хүлээн авагчийн хаяг). Энэ талбар нь хүлээн авагчийн IP хаягийг тодорхойлдог. Энэ талбар нь IP datagram дамжуулагч host-с хүлээн авагч host-руу дамжуулагдах хугацааны туршид өөрчлөгдөхгүй үлдэх ёстой.
Options (нэмэлт битүүд). Options datagram бүрт шаардагдахгүй. Энэ нь сүлжээнд шалгалт хийж, алдааг засах үед хэрэглэгддэг. Мөн option-ууд нь IP толгойн хэсэгт шаардагддаггүй бөгөөд option боловсруулалт нь IP software шаардагдана. Энэ нь хэрвээ тэд одоо толгойн хэсэгт байгаа бол, бүх стандартууд option-той хамтран ажиллах хэрэгтэй болно. Энд option-ын хэд хэдэн төрөл байдаг.
Fragmentation (Багцын хуваалт)
Datagram нь өөр сүлжээнүүдийг нэвтрэн дамжих боломжтой байдаг. Router бүр ирсэн фреймээс IP datagram-г decapsulate хийж, үүнийг боловсруулан өөр фреймд encapsulate (багцлах) хийдэг. Хүлээн авсан фреймийн формат болон хэмжээ нь физик сүлжээгээр дамжуулсан фреймийг хэрэглэсэн протоколоос хамаардаг. Мөн илгээсэн фреймийн формат болон хэмжээ нь физик сүлжээгээр дамжуулагдах гэж байгаа фреймийг хэрэглэсэн протоколоос хамаардаг. Жишээ нь: Хэрвээ router Этернет сүлжээг АТМ сүлжээтэй холбовол, хүлээн авагдаж буй фрейм нь Этернет фреймийн формат болон хэмжээтэй, харин илгээж буй фрейм нь АТМ формат дээр байна.
Maximum Transfer Unit (MTU)
(Дамжууллын хамгийн дээд нэгж)
Data link түвшний протокол бүр өөрийн фреймийн форматтай байна. Форматад тодорхойлогдсон талбаруудын нэг нь өгөгдлийн талбарын хамгийн их хэмжээ юм. Өөрөөр хэлбэл, datagram нь фреймд багцлагдсан үед datagram-н нийт хэмжээ нь энэ хамгийн их хэмжээнээс бага байх ёстой бөгөөд энэ нь сүлжээнд хэрэглэх hardware болон software-р хязгаарлагдмал ноогдсоноор тодорхойлогддог. (зураг 20.10-г хар)
Зураг 20.10 MTU
Физик сүлжээний бие даасан IP-г хийхэд, илгээгчид нь маш ихээр буюу 65,635 байт тодорхойлсон дамжууллын хамгийн том нэгж болх MTU-тэй тэнцүү IP datagram-н хамгийн их уртыг хийхийг шийддэг. Энэхүү дамжуулал нь бид түүний хэмжээний MTU-тэй протоколыг хэрэглэхэд илүү үр дүнтэй байдаг. Гэсэн хэдий ч, бусад физик сүлжээнүүдэд, бид эдгээр сүлжээнүүдийг дамжин өнгөрөхөд хийхээр datagram-г хуваах хэрэгтэй. Үүнийг fragmentation буюу багцын хуваалт гэдэг.
Datagram багцлагдан хуваагдах үед, фрагмент бүр толгойн хэсэг талбаруудын ихэнхи нь давтагддаг ч гэхдээ зарим нь өөрчлөгддөг. Хэрвээ багцлагдсан datagram нь тэгш, жижиг MTU-тэй сүлжээтэй тулгарвал, багцад хуваагдсан datagram нь магадгүй өөрөө багцад хуваагддаг. Өөрөөр хэлбэл, datagram нь сүүлийн хүлээн авагчид хүрэхээс өмнө хэд хэдэн удаа багцад хуваагддаг.
Datagram нь зам дахь ямар нэгэн router юмуу дамжуулагч host-р жижиг багцуудад хуваагдах боломжтой. Datagram-н дахин нэгдэл нь зөвхөн хүлээн авагч host-р хийгддэг юм. Учир нь фрагмент бүр биеэ даасан datagram болдог. Гэтэл багцуудад хуваагдсан datagram нь өөр чиглэлүүдийг дамжин өнгөрөх боломжтой бөгөөд бид хэзээ ч удирдах юмуу шаардлагатай багцад хуваагдсан datagram-г чиглүүлж баталгаалах боломжгүй. Бүх фрагментүүд хамгийн сүүлд хүлээн авагч host-д ирсэн ижил datagram-д харьяалагддаг. Тиймээс хамгийн сүүлийн хүлээн авагчид ахин нэгдэх нь дараалалтай (logical) байдаг.
Fragmentation-д хамааралтай талбарууд:
Энд fragmentation-д холбоотой талбарууд болон IP datagram-н дахин нэгдэл болох identification, flag, fragmentation offset талбаруудын талаар үзэх болно.
Identification. Энэ талбар нь дамжуулагч host-д бий болон datagram-г танидаг. Datagram багцад хуваагдах үед, identification талбарын утга нь бүх фрагментүүдэд хуулагддаг. Өөрөөр хэлбэл, бүх фрагментүүд ижил identification дугаартай байх бөгөөд энэ нь мөн эх datagram шиг байна. Identification дугаар нь дахин нэгдэлт дэх datagram хүлээн авагчид тусладаг. Энэ нь бүх фрагментүүд нэг datagram-д цугларахад дээр байхаар ижил identification утгатай байдаг.
Flags. Энэ нь 3 битийн талбар юм. Эхний бит нь нөөцлөгддөг. 2-р битийг “do not fragment” буюу багцад хуваагддаггүй хэмээн нэрлэдэг. Хэрвээ энэ битийн утга 1 бол, төхөөрөмжийн datagram багцад хуваагдах ёсгүй. Хэрвээ datagram ямар нэгэн чөлөөтэй физик сүлжээг дамжин өнгөрч чадахгүй бол, дамжуулагч host-руу дараагийн хэсэг ICMP алдааны мессежийг илгээдэг. Хэрвээ энэ битийн утга 0 бол, datagram шаардлагатай бол багцад хуваагдах боломжтой гэсэн үг. 3-р битийг “more fragment” гэж нэрлэдэг. Хэрвээ энэ битийн утга 1 бол, энэ datagram сүүлийн фрагмент биш бөгөөд үүний дараа дахин фрагментүүд байгаа гэсэн үг. Хэрвээ энэ битийн утга 0 бол, энэ нь сүүлийн эсвэл цорын ганц фрагмент гэсэн үг.
Fragmentation offset. Энэ нь 13 битийн талбар бөгөөд тодорхой төлөв байдал бүхий энэ фрагментын байрлал, холбоосыг бүтэн datagram-д үзүүлдэг. Энэ нь эх datagram дахь өгөгдлийн offset бөгөөд 8 байтын нэгжээр хэмжигддэг. Зураг 20.11-д 4000 байтын өгөгдлийн хэмжээ бүхий datagram-н 3 хэсэгт хуваагдсаныг үзүүллээ. Эх datagram дахь байтууд нь 0-3999 хүртэл дугаарлагддаг. Эхний фрагмент нь 0-1399 байтыг зөөнө. Энэ datagram-н offset нь 0/8 болно. 2-р фрагмент нь 1400-2799 байтуудыг зөөх бөгөөд энэ фрагментийн offset-н утга 2800/8=350 байна.
Offset-н утгыг 8 байтын нэгжээр хэмждэг гэж урьд хэлж байсан. Offset талбар нь ердөө 13 битийн урттай, мөн 8191-с их байтын дарааллыг илэрхийлж чадахгүй учраас ингэж хийсэн. Энэ нь host болон router-үүдэд datagram-г хэсэгчлэн хуваахдаа фрагмент бүрийн хэмжээг эхний байтын тоо нь 8-д хуваагддаг байхаар сонгохыг шаарддаг.
Зураг 20.11 Fragmentation-н жишээ
20.3 ICMP
20.2-р хэсэгт IP нь найдваргүй мөн холботгүй (connectionless) datagram дамжууллыг хэрэглэдэг тухай үзсэн. Энэ нь сүлжээний нөөцийг үр дүнтэй ашиглахаар зохион бүтээгдсэн. IP нь түүний эх төхөөрөмжөөс сүүлийн хүлээн авагчруу datagram хүргэдэг зарчимтай best-effort дамжуулал юм. Гэсэн хэдий ч, энэ нь алдааны удирдлагагүй мөн тусламжийн механизм байхгүй хоёр дутагдалтай талтай.
IP-д алдааны мэдээллийн болон алдаа засах механизм аль аль нь байхгүй. Хэрвээ зарим нь буруу явбал яах вэ? Time-to-live талбарын утга “0” байхаас юмуу хамгийн сүүлийн хүлээн авагчид router олдохгүй байхаас болоод router datagram-аа хаях хэрэгтэй болбол юу болох вэ? Хэрвээ сүүлийн хүлээн авагч host хугацааны хязгаарлалтаас болоод datagram-н бүх фрагментүүдээ хүлээн авч чадахгүй бол яах вэ? Эдгээр нь IP-н host-д алдаа зарлах механизм байхгүй, алдаа илэрсэн нөхцөл дэхь жишээнүүд юм.
IP нь мөн host-д асуулгыг (query) удирдах механизм байхгүй. Хэрвээ router юмуу өөр нэг host байгаа үед host нь заримдаа тодорхойлох хэрэгтэй болдог. Мөн заримдаа сүлжээний удирдлага нь өөр нэг host юмуу router-н мэдээллийг хэрэглэдэг.
Internet Control Message Protocol (ICMP) нь дээрх хоёр дутагдлыг нөхөхөөр зохион бүтээгдсэн. Энэ нь IP-тай хамтран ажилладаг.
ICMP нь өөрөө сүлжээний түвшний протокол. Гэхдээ, түүний мессежүүд нь шууд data link түвшинрүү дамжигдахгүй. Доод түвшинрүү явахаас өмнө мессежүүд нь эхлээд IP datagram дотор багцлагддаг. (зураг 20.12-г хар)
IP datagram дахь протоколын талбарын утга нь 1 бол, IP өгөгдөл нь ICMP мессеж гэдгийг заана.
Зураг 20.12 ICMP багцлал
Мессежийн төрлүүд
ICMP мессежүүд нь алдааны мэдээлэл болон асуулгын мессеж гэсэн үндсэн хоёр төрөлд хуваагддаг.
Алдааны мэдээлэл
ICMP-н үндсэн үүргүүдийн нэг нь алдааны мэдээлэл юм. Хэдийгээр технологи нь улам илүү найдвартай дамжууллын орчинг бүтээж байгаа ч, алдаа одоо ч байсаар байна. IP нь найдваргүй протокол. Энэ нь IP-д алдааг шалгах болон алдааны удирдлага байхгүй гэсэн үг юм. ICMP нь энэ хэсэгт эдгээр дутагдлыг нөхөхөөр зохион бүтээгдсэн. Гэсэн хэдий ч ICMP нь алдааг засдаггүй, зүгээр л түүнийг мэдээлдэг. Алдаа засалт нь дээд түвшний протоколуудад байдаг. Алдааны мэдээллийн мессежүүд нь үргэлж эх төхөөрөмжрүү илгээгддэг бөгөөд учир нь чиглүүлэлтийн тухай datagram дахь мэдээлэл нь зөвхөн дамжуулагч болон хүлээн авагчийн IP хаяг байдаг. ICMP datagram-н дамжуулагчруу (үүсгүүр) алдааны мессежийг явуулахын тулд дамжуулагчийн IP хаягийг хэрэглэдэг.
ICMP гь үргэлж эх төхөөрөмжид алдааны мессежийг илгээдэг.
Destination unreachable, source quench, time exceeded, parameter problems, redirection гэсэн алдааны мэдээллийн таван төрөл байдаг. Зураг 20.13-г хар.
Зураг 20.13 Алдааны мэдээллийн мессеж
Destination Unreachable. Router datagram-г чиглүүлж чадахгүй юмуу host datagram хүргэж чадаагүй үед энэ datagram нь хаягддаг бөгөөд host эсвэл router нь datagram-г эхлүүлсэн эх host-руу “destination unreachable message” буюу хүлээн авагчид хүрсэнгүй гэсэн мессежийг буцааж илгээдэг.
Source Quench. IP нь connectionless протокол юм. Энд datagram-г үүсгэж буй эх host, үүнийг чиглүүлж байгаа router-үүд болн үүнийг боловсруулж буй хүлээн авагч host-н хооронд холболт байхгүй. Холболтын энэ дутагдлын муу талуудын нэг нь congestion control (бөглөрөлтийн удирлага) болон flow control (урсгал удирдлага) –гүй байдал юм. Урсгал удирдлагын дутагдалтай байдал нь, дамжуулагч хүлээн авагчийн хоорондын дамжууллын үйл ажиллагаан дахь үндсэн асуудлыг үүсгэдэг. Дамжуулагч host нь хүлээн авагч host-н datagram-уудад дарагдсан байгаа үгүйг хэзээ ч мэддэггүй. Сongestion удирдлагын дутагдалтай байдал нь, packet-г чиглүүлэхэд дэмжих router-үүд дэхь үндсэн асуудлыг үүсгэдэг.
ICMP дэхь “source quench” мессеж нь flow control болон congestion control төрлийг IP-д нэмэхээр зохион байгуулагдсан. Router юмуу host нь бөглөрсөн datagram-г хаях үед, энэ datagram-н дамжуулагчруу “source quench” мессежийг илгээдэг. Энэ мессеж нь хоёр зорилготой байдаг. 1-рт, datagram нь хаягдсан эх төхөөрөмжид мэдээлэл өгдөг. 2-рт, замын хаа нэгтээ бөглөрөл байгааг болон дамжуулагч илгээх процессоо илүү удаан дамжуулсан нь дээр гэдгийг эх төхөөрөмжид сануулдаг.
Time Exceeded. Time exceeded мессеж нь хоёр тохиолдолд үүсдэг. 1-рх нь, TTL талбарын утга нь “0” байх datagram хүлээн авсан router нь datagram-аа хаядаг. Гэсэн хэдий ч, datagram хаягдсан үед time-exceeded мессеж нь router-с эх төхөөрөмжрүү илгээгдэх ёстой. 2-рх нь, мессежийг бүрдүүлж буй бүх фрагментүүд нь тодорхой хугацааны хязгаар дотор хүлээн авагч host-д ирээгүй үед time-exceeded мессеж мөн үүсдэг.
Parameter Problem. Datagram-нь толгойн хэсэг дэх ямар ч ambiguity нь datagram интернетээр нэвтрэхтэй адил асуудлыг үүсгэдэг. Хэрвээ router юмуу хүлээн авагч host нь datagram-н ямар ч талбар дахь тодорхойгүй юмуу дутуу утгыг илрүүлбэл, тэр datagram-г хаяж, “parameter problem” мессежийг эх төхөөрөмжрүү илгээдэг.
Redirection. Router өөр сүлжээнд зориулсан packet-г илгээхээр хэрэглэх үед, энэ тохирсон router-н IP хаягийг мэдэх шаардлагатай. Хэрвээ дамжуулагч нь host бол, the same is true. Router болон host хоёуланд router юмуу дараагийн router-н хаягийг хайхад routing table (чиглүүлэлтийн хүснэгт) хэрэгтэй болно. Routing буюу чиглүүлэлт нь динамик юм. Гэсэн хэдий ч, бүтээмжид зориулж host-ууд нь чиглүүлэлтийг сайжруулах процесс дэх хэсэгт хийдэггүй бөгөөд учир нь интернет дэх host-ууд нь router-үүдээс хамаагүй олон байдаг. Host-уудын routing table-г динамикаар сайжруулах нь хүлээн авашгүй хөдөлгөөнийг үүсгэдэг. Host-ууд нь ихэвчлэн статик чиглүүлэлтийг хэрэглэдэг. Host ирэх үед, түүний routing table орцын хязгаарлагдсан тоотой байдаг. Энэ нь ихэвчлэн зөвхөн бүх router, нэг router-н IP хаягийг мэддэг. Энэ шалтгааны үед, host өөр сүлжээнд зориулсан datagram-г буруу router-т илгээдэг. Энэ тохиолдолд, datagram-г хүлээн авсан router тэр datagram-г шууд зөв router-лүү явуулна. Гэхдээ, host-н routing table-г сайжруулахад, host-руу буцааж “redirection” мессежийг илгээдэг.
Query (Асуулга)
Алдааны мэдээллээс гадна ICMP нь зарим сүлжээний асуудлыг оношлох боломжтой. Энэ нь query мессеж бөгөөд зураг 20.154-т үзүүлсэнчлэн асуулгын мессежийн 4 төрөл байдаг. ICMP мессежийн энэ төрөлд, зангилаа нь хүлээн авагч зангилаагаар тодорхой хэлбэрт асуугдсан мессежийг илгээдэг.
Зураг 20.14 Query мессеж
Echo Request and Reply. Цуурай хүсэлт болон цуурай (дахин давтах) хахиу мессежүүд нь оношлогооны зорилготойгоор зохион бүтээгдсэн. Сүлжээний удирдлагууд болон хэрэглэгчид нь сүлжээний асуудлуудыг танихын тулд энэ мессежийн хосыг хэрэглэдэг. Echo request болон echo reply мессежүүдийн хослол нь хоорондоо холбогдох боломжтой host, router аль аль системийг тодорхойлдог.
Time-stamp Request and Reply. Хоёр машин (host and router) нь тэдний хооронд дамжуулагдах IP datagram-д зориулагдсан round-trip time буюу ирж очих хугацааг тодорхойлохын тулд time-stamp хүсэлт болон time-stamp хариу мессежүүдийг хэрэглэх боломжтой. Энэ нь мөн хоёр машин дахь цагуудыг зэрэг ажиллуулахад буюу синхрончлолд хэрэглэгддэг.
Address Mask Request and Reply. Host-н IP хаяг нь сүлжээний хаяг, subnet хаяг болон host таних тэмдгийг агуулдаг. Host нь магадгүй түүний бүх IP хаягийг мэдэж болох ч, хаягийн ямар хэсэг нь дэд сүлжээний хаяг (subnet) болон сүлжээний хаягийг, ямар хэсэг нь host таних тэмдэгтэй таарахыг мэдэхгүй байж болно. Энэ тохиолдолд, host нь address mask хүсэлтийн мессежийг router-лүү илгээх боломжтой. Router дараа нь address mask хариу мессежийг илгээдэг.
Router Solicitation and Advertisement. Redirection мессеж хэсэгт үзсэнчлэн өөр өөр
XolbooS
-
vl-medeh
- Эх Оронч Гишvvн
- Бичлэгүүд: 383
- Нэгдсэн: 7-р сар.01.10 1:05 am
- Байршил: Утаат хотхон
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
За нэ чинь ёстой сайхан сэдэв байна шүү. Юу ч гэсэн Холбоос гишүүндээ баярласан талархаснаа илэрхийлье ээ.
Нэг асуулт байгаамаа. Би wireless rooter ашиглан гэртээ орж ирж байгаа citinet ийн кабелийн интернэтийг wireles аар цацах санаа байгаан. Би бодохдоо гаднаас орж ирж байгаа кабэлийг тэр roter-т залгаад... ер нь л яахаа мэдэхгүй байгаам л даа. Энэ талаар мэдээлэл өгч тус болно уу
Нэг асуулт байгаамаа. Би wireless rooter ашиглан гэртээ орж ирж байгаа citinet ийн кабелийн интернэтийг wireles аар цацах санаа байгаан. Би бодохдоо гаднаас орж ирж байгаа кабэлийг тэр roter-т залгаад... ер нь л яахаа мэдэхгүй байгаам л даа. Энэ талаар мэдээлэл өгч тус болно уу
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
ok wirless routeraa awsan yum uu?vl-medeh написал:За нэ чинь ёстой сайхан сэдэв байна шүү. Юу ч гэсэн Холбоос гишүүндээ баярласан талархаснаа илэрхийлье ээ.
Нэг асуулт байгаамаа. Би wireless rooter ашиглан гэртээ орж ирж байгаа citinet ийн кабелийн интернэтийг wireles аар цацах санаа байгаан. Би бодохдоо гаднаас орж ирж байгаа кабэлийг тэр roter-т залгаад... ер нь л яахаа мэдэхгүй байгаам л даа. Энэ талаар мэдээлэл өгч тус болно уу
XolbooS
-
vl-medeh
- Эх Оронч Гишvvн
- Бичлэгүүд: 383
- Нэгдсэн: 7-р сар.01.10 1:05 am
- Байршил: Утаат хотхон
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
Аваагүй л дээ. Ер нь бол болчино гэж бодоод байгаан хэхэ. Ууг нь жирын лангаар бол ком уудыг нэтэд холбосон бяцхан туршлагатай. Ялгаа эд нар хэр байдын бол?
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
wirless iluu lan deer bh gej bi huwi huniihee huwid uZdeg. wirless deer yamar helbereer huleej awah bas zuwshuurulgui humuus newtreed bh mun hed heden asuudal bii harin langaar bol iluu. naidwartai hemneltteivl-medeh написал:Аваагүй л дээ. Ер нь бол болчино гэж бодоод байгаан хэхэ. Ууг нь жирын лангаар бол ком уудыг нэтэд холбосон бяцхан туршлагатай. Ялгаа эд нар хэр байдын бол?
XolbooS
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
wirless router awah yum bol heleerei za bi tailbarlaj ugie aan tii bas hamgiin anhnii bichleg bichsen bolokhoor iluu olon zuil deer jich tailbar hiij ugnu kkk
XolbooS
-
vl-medeh
- Эх Оронч Гишvvн
- Бичлэгүүд: 383
- Нэгдсэн: 7-р сар.01.10 1:05 am
- Байршил: Утаат хотхон
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
Хэхэ баярлалаа. Авахдаа асуунаа
Зөв зөв. Пасс хийгээд л тавьдийн билүү гэж бодоод. Нэг i touch хэрэглэхгүй хэвтээд байгаан. Нэт булаалдаж байхаар нэгэнд нь тэр i touch аар wireless аар оруулчы гэж бодоод л хэхэ. Ингэхэд wireless rooter үнэ өртөг гагү юу. 20 хавьцаа гэж төсөөлөөд байгаан.
Зөв зөв. Пасс хийгээд л тавьдийн билүү гэж бодоод. Нэг i touch хэрэглэхгүй хэвтээд байгаан. Нэт булаалдаж байхаар нэгэнд нь тэр i touch аар wireless аар оруулчы гэж бодоод л хэхэ. Ингэхэд wireless rooter үнэ өртөг гагү юу. 20 хавьцаа гэж төсөөлөөд байгаан.
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
hujaad l tiim unetei bgaa bh. ertuud namaig beejind yawj bhad mongol uneer 30 mynag bsan shtee tegeheer end 50 garchihsan bgaa bhaa gaigui wirless awahgui bol bas yadargaatai bdag yumaavl-medeh написал:Хэхэ баярлалаа. Авахдаа асуунаа
Зөв зөв. Пасс хийгээд л тавьдийн билүү гэж бодоод. Нэг i touch хэрэглэхгүй хэвтээд байгаан. Нэт булаалдаж байхаар нэгэнд нь тэр i touch аар wireless аар оруулчы гэж бодоод л хэхэ. Ингэхэд wireless rooter үнэ өртөг гагү юу. 20 хавьцаа гэж төсөөлөөд байгаан.
XolbooS
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
YURUN TIIM GEHDEE SHILJSEN GEJ ZARLAAGUI BGAA..M@PCM@H написал:ipv6 тр одоо дэлхий нийтээрээ хэрэглэд эхэлциймүү?
XolbooS
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
Этернет
. Хэдийгээр LAN нь байгууллага дахь компьютерүүдийг холбон, биеэ даасан сүлжээ үүсгэн нөөцийг зохистой хуваарилах зорилготой ч хамгийн сайн LAN-ууд нь өнөөдөр WAN (wide area network) болон интернетэд холбогддог болсон.
LAN нь олон төрлийн технологитой ч одоо хамгийн давамгайлж буй нь Этернет юм. Энэ бүлэгт Этернетийг харин 15-р бүлэгт утасгүй дотоод сүлжээг үзэх болно.
Зураг 14.1-д Этернетийн 3 төрлийг харьцуулан үзүүллээ.
Анхны Этернетйг 1976 онд Xerox-н Palo Alto Research Center (PASC) шинжилгээний төвд бичсэн. Үүнээс хойш Этернет их дэлгэрсэн бөгөөд
-Уламжлалт Этернет (Traditional Ethernet) 10Mbps хурдтай
-Хурдан Этернет (Fast Ethernet) 100Mbps хурдтай
-Гегабит Этернет (Gigabit Ethernet) 1Gbps хурдтай байдаг.
Компьютерийг интернетэд LAN-р дамжуулж холбоход Internet model-н таван түвшин бүгд хэрэгтэй. Дээд гурван түвшин нь (network, transport, application) бүх LAN-уудтай адил. Харин Data Link түмшин LLC (Logical Link Control) болон MAC (Medium Access Control) гэсэн хоёр дэд түвшинд хуваагддаг. LLC дэд түвшин нь анхнаасаа бүх LAN-уудад ижил загварчлагддаг боловч одоо үргэлж хэрэглэгдэхээ больсон. LAN-н энэ арга нь зөвхөн МАС дэд түвшин болон физик түвшинд ялгаатай. Этернеийн хувилбар бүр МАС түвшинд бага зэргийн ялгаатай байдаг бол физик түвшинд илүү их ялгааатай байдаг.
14.1 Уламжлалт Этернет
Уламжлалт Этернет нь 10Mbps хурдтай бөгөөд хандах аргачлал нь CSMA/CD юм. Энд орчин нь бүх хэсгүүдэд хуваарилагддаг.
МАС дэд түвшин
. Хэдийгээр LAN нь байгууллага дахь компьютерүүдийг холбон, биеэ даасан сүлжээ үүсгэн нөөцийг зохистой хуваарилах зорилготой ч хамгийн сайн LAN-ууд нь өнөөдөр WAN (wide area network) болон интернетэд холбогддог болсон.
LAN нь олон төрлийн технологитой ч одоо хамгийн давамгайлж буй нь Этернет юм. Энэ бүлэгт Этернетийг харин 15-р бүлэгт утасгүй дотоод сүлжээг үзэх болно.
Зураг 14.1-д Этернетийн 3 төрлийг харьцуулан үзүүллээ.
Анхны Этернетйг 1976 онд Xerox-н Palo Alto Research Center (PASC) шинжилгээний төвд бичсэн. Үүнээс хойш Этернет их дэлгэрсэн бөгөөд
-Уламжлалт Этернет (Traditional Ethernet) 10Mbps хурдтай
-Хурдан Этернет (Fast Ethernet) 100Mbps хурдтай
-Гегабит Этернет (Gigabit Ethernet) 1Gbps хурдтай байдаг.
Компьютерийг интернетэд LAN-р дамжуулж холбоход Internet model-н таван түвшин бүгд хэрэгтэй. Дээд гурван түвшин нь (network, transport, application) бүх LAN-уудтай адил. Харин Data Link түмшин LLC (Logical Link Control) болон MAC (Medium Access Control) гэсэн хоёр дэд түвшинд хуваагддаг. LLC дэд түвшин нь анхнаасаа бүх LAN-уудад ижил загварчлагддаг боловч одоо үргэлж хэрэглэгдэхээ больсон. LAN-н энэ арга нь зөвхөн МАС дэд түвшин болон физик түвшинд ялгаатай. Этернеийн хувилбар бүр МАС түвшинд бага зэргийн ялгаатай байдаг бол физик түвшинд илүү их ялгааатай байдаг.
14.1 Уламжлалт Этернет
Уламжлалт Этернет нь 10Mbps хурдтай бөгөөд хандах аргачлал нь CSMA/CD юм. Энд орчин нь бүх хэсгүүдэд хуваарилагддаг.
МАС дэд түвшин
XolbooS
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
ALIBAA ZUIL DUREM JURAMTAI BHAD BI DURTAI KKKK
TEGEHEER BI 7 HONOGT 5 SEDEW ORUULJ BHAAR BODOW.
MAGADGUI BI ALDAJ BOLNO. TEGEHEER SEDEVIIG UNSHIJ BGAA HUMUUS SANAL ONOLOO CHULUUTEI TAWINA BIZ
BAS ASUUH ZUIL BWAL HICHEELTEI HOLBOOTOI BWAL IH ZUGEER BN. BI SULJEEG ANHNAAS ZAAH BUGUUD BUH ALDAA DEER UURIIN TURSHLAGA HUWAALTSAHAD TAATAI BN...
TEGEHEER BI 7 HONOGT 5 SEDEW ORUULJ BHAAR BODOW.
MAGADGUI BI ALDAJ BOLNO. TEGEHEER SEDEVIIG UNSHIJ BGAA HUMUUS SANAL ONOLOO CHULUUTEI TAWINA BIZ
BAS ASUUH ZUIL BWAL HICHEELTEI HOLBOOTOI BWAL IH ZUGEER BN. BI SULJEEG ANHNAAS ZAAH BUGUUD BUH ALDAA DEER UURIIN TURSHLAGA HUWAALTSAHAD TAATAI BN...
XolbooS
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
Этернет
Wired lANs:Ethernet
Chapter 1. Бид Computer сүлжээ, ясар байх , хэмжээ хүрээ, зохион байгуулалтт, байршиль орчиныг судалсан. Хэдий тм боловч LAN буюу computer-н сүлжээнээс ангид тусдаа гол зорилого болох “sharing” мас олон тарлийн LAN түүнд холбогдсон wide area network бас Internet.
LAN илэрхийлэх хэдэн техноголо байдаг. (Ethernet, Token ring, Token Bus, FDDI, ATM LAN). Зарим техноголууд нь хоцрогдсон харин Ethernet бусдаасаа давууь түгээмэл хэрэглэгддэг. Энэ бүлэгт бид IEEE standart project 802 товч судалга, бусад Lansегуудыг хэв маяг, үйлдвэрлэсэн, холбон нийлүүлсэн судлах болно. Өнгөрсөн 5 жилийн турш Ethernet 4 удаа хувьсан өөрчлөгдсөн ба Ethernet нь өөрчлөгдөх нь шинэ техногол хэрэглэж эхэлдэг.
13.1 IEEE standarts
1985, Computer Society IEEE standart –ыг хэрэгжүүлж Project 802 гэж нэрлэн, standart –г холбон нийлүүлж, standart доторх олон төрлийн төнөг төхөөрөмжийг гарган хэрэгжүүлсэн. Project 802 OSI, Internet model тэй адтлхан биш ба дотор нь Physical layer, data link layer үндсэн гол LAN protocols байдаг. Энэ standart нь ANSI баталгаажуулан баталсан. 1987 онд ISO засварлан ISO 8802 standart гэж нэрлэсэн. Уг standart ураг төрөл болох 802 standart болох fig 13.1 харж болно. IEEE –н data link нь дотороо 2 layer тай бөгөөд: locigal link control (LLC), medie access control (MAC). Харин physical layer : Lan protocol үүсгэдэг.
Data link layer DLL нь 2 layers тогтох ба (LLC,MAC)
LLC : Chapter !! үзсэнчлэн data link control гар хөшүүргэ нь framing, flow control, error control юм. IEEE Project 802, flow control, error control нь frame-н хэсэл болох LLC дуудан цуглуулдаг. Frame гар хөл болсон 2 бүрэлдэхүүн LLC, MAC. LLC бүх IEEE Lans –аас protocol-г сул data link control буюу хуулан хийдэг. Яг энэ арга нь LLC MAC sublayer ялгаатай protocol-уудыг ялгаатай Лйиы цуглуулдаг. LLC protocol нь 2 ялгаатай Lan-г хооронд холбон бэлтгэж өгдөг. Framing: LLC нь HDCL тэй зарим нэг тэлээрээ жаахан төстэй. Толгойн хэсэгтэй, flow болон error control гээд 2 бусад тохиолдолд тодорхойлохын тулд upper-layer protocol LCC destination болон source хэрэглэдэг. Энэ талбай нь DSAP,SSAP хэрэглэдэг.
MAC – DSAP – SSAP – CONTROL – UPPER layer data – FCS
LLC зорилого: LLC гол зорилого нь services –т хэрэгтэйь шаардлагатай flow, error control, upper-layer protocol –г бэлтгэж өгдөл.
Media access control (MAC)
Chapter 12 бүлэгт Multi access арга барил түүнд багтах random access, controlled access channelization. IEEE Project 802 MAC тодорхойлолт нь LAN тус бүрд өвөрмөцөөр хандах арга барил юм. Тодорхойлох нь: Ethernet ? Token passing?, Token Rig? Тохируулдаг.
Standart Ethernet
13.2 1978 онд оригнал Ethernet –г Xerox, Palo Alto Research Center зохион гаргасан. Тэрнээс хойш 4 үндсэн хэсэгтэй ба standart Ethernet (10mbps ), fast Ethernet (100mbps) Gigabit Ethernet (1gbps), Ten-gigabit (10gbps). Fig 13.3
Бид юуний өмнө бүгдийг товч үзэх болно
МАС sublayers
Standart Ethernet багтах МАС sublayer хандах арга барилын үйл явцыг удирддаг. Энэ нь бас Physical layer, upper and layer, frame-г хүлээн авагчдад хүргэн бас удирддаг.
Frame format
Ethernet frame нь 7 хэсэгээёбайгуулагдах: Preamble, SFD,DA,SA,Length or type protocol data unit (PDU), upper-layer data, CRC. Preamble : Эхний хэсэгт байргах ба (802.3),7 byte (56bits) утга нь 0;1 солигдоно. Энэ нь хүлээн авагчид frame ирж байгааг, synchronize хийхэд бжлтгэх, оролт зааж харуулж байдаг. Яг гол нь цагний мэдээлэл ба, сануулгыг зааж харуулж байдаг. 56bit frame эхний bit –үүдийн зарим bit байхгүй байж болдог. Preamble яг үнэндээ physical layer-т багтдаг ба frame –н 1 хэсэг нь биш юм.
Start frame delimiter (SFD)
2 дахь хэсэгт 1byte байх ба үүнд 10101011 дохио нь frame-н эхлэл болж өгдөг. SFD нь сэргийлэх хэсэг ба эсвэл synchromization сүүлийн 2bit болох 11 нь дараагын layer буюу DA түшгүүр болдог.
Destinaton address (DA)
DA хэсэг нь 6byte зайг эзлэдэг ба physical address –г агуулдаг буюу хүлээн авагчийн хэсэг, эсвэл packet хүлээн авагчийн хаяг байрладаг.
Source address (SA)
SA хэсэг нь 6 byte эзэлдэг ба элгээгчийн physical address, илгээгчийн packet хаяг байрладаг.
Length or type
Энэ хэсэгт төрөл болон уртын хэмжээг заадаг. Orignal Ethernet хэрэглэж байсан бол энэ хэсэгийн төрөл нь тодорхойлолт нь МАС frame-н upper-layer protocol ашиглана. IEEE standart хэрэглэж байвал энэ хэсгийн уртын тодорхоййлолт нь өгөгдлийн хэсэгт байх byte уудын тоо юм. Өнөө үед энэ 2-г 2 ланг нь хэрэглэж байна.
Data: энэ хэсэг нь өгөгдлийн дамжуулах товчоор хэлбэл upper-layer protocol юм. Үүнийг min 46bytes, mаx 1500bytes.
CRC: Алдааг шалгах хэсэг CRC-32
Frame урт: Ethernet тогтоохын тулд frame уртын min, max мэдэх хэрэгтэй. MIN утгын хязгаар бол бидний харж болдог богино, CSMA/CD ний үйл явцыг хянах шаардалатай. Ethernet frame ийн утганд шаардлагатай утга нь 512bits эсвэл 64 byte, тэр урт нь эхлэл ба төгсгөлтэй байна. Хэрэв бидний тооцолсоноор 18byte header and trailer(6byte SA, 6 byte DA, 2 byte length or type, 4 byte CRC) дараа нь өгөдлийн min уртын upper-layer (64bytes-18bytes)=46bytes болно. Хэрэв upper-layer бага хэмжээтэй тэр нь 46bytes padding бол байршуулан хийхнэ ялгаатай
Standart frame max утга нь (preamble, SFD хэсэг нь хамт байвал 1518 bytes). Хэрэв бид header and trailer 18 bytes хасчих юм бол, мах утга, payload нь 1500 bytes болно. Мах уртын хязгаарлахад 2 үндсэн шалтгаан байдаг. 1т Санах ойд нэмэлтүүдийг хийж өгөх Ethernet-г зохион байгуулахын өмнө мах уртыг хязгаарын, хэв маяг хэмжээг хасаж өгдөг. 2т Мах уртын хязгаарыг саад болдог 1 хэсэг нь дан ганцаараа эзлэн оршдог shared medium ба тэр хэсгийг block хийж өгөгдөлтэй хамт явуулдаг.
Addressing: энэ хэсэгт Ethernet network(PC,printer) энэ бүхэн network interface card(NIC) багтана. NIC багтах хэсэг нь Physical address 6bytes хэсгийг бэлвгэсэн хэсэг юм. Ethernet address 6bytes (48bits), ерөнхий биялэг нь 16 тоололын системээр бичигддэг.
UNIcast Multicast Broadcast address
Илгээгчийн хаяг нь үргэлж unicast хаяг байдаг. Нэг хэсэг уруу үргэлж явуулж байдаг. Хүлээн авагчийн хаяг нь хэдий тийм боловч unicast, multicast, broadcast болж болдог.
Хамгийн эхний byte or bit 0 (unicast), 1 (multicast)
Broadcast хаяг бол өвөрмөц төлөөлөл нь multicast хаяг буюу LAN байгаа бүх хүлээн авагч дамжуулдаг.
Exa 13.1
DA тодорхойл
a)4a:30:10:21:10:1a
b)4F:20:1b:2e:08:ee
C)FF:FF:FF:FF:FF:FF
Тайлбар. Хаягын төрлийг олохдоо, 2 дахь 16тоололыг харах хэрэгтэйь тэгш=unicast сондгой = multicast F broadcast
A=1010
7=1011
F=broadcast
Хаягыг дамжуулахдаа 16 тоолол системээр бичдэг ба илгээх ба left to right, byte by byte,
Хэдий тийм боловч each byte, хамгийн ба чухал bit хамгийн эхэнд хамгийн том чухал bit хамгийн сүүлд. Энэ арга ухаан хүлээн авагчид хамгийн эхний bit хаяг (unicast or multicast) тодорхойлдог
Exa 13.2
47:20:1B:2E:08:EE line гадагш дамжуул.
Тайлбар: хаягыг илгээхдээ left – to - right, byte by byte, for each byte, үүнийг илгээхдээ right – to – left, bit by bit
1110010 00000100 11011000 01110100 0001000 01110111
Хандалтын арга: CSMA/CD
Slot time: Ethernet network багтах round – trip цагт
Slot = round-trip time + time required to send
Round-trip time = maximum-leght
Time required send = Шахагдсан цувааг илгээх хугацаа.
Slot time and maximum network length
Slot time ба max length хоорондын харилцаа нь сүлжээний буюу төргөлдөөний харагтрис юм. Энэ харилцаа нь particular medium propagation speed дохио юм. Энэ дундаас хамгийн эх Transmission media, signal propagates хурд нь 2*10 (8зэрэг) .
Figure 13.8 Categories of Standard Ethernet
ирсэн дохио Manchester-аар тайлагдах ба data-руу хөрвүүлэгдэнэ. Chapter 4 үзэснээр Manchester encoding нь self-synchronous, bit interval бүрд нь өөрчлөлтийг нь оноож өгдөг. Зураг 13.9 Standard Ethernet-ийн encoding диаграммыг харуулжээ.
Зураг 13.9 Standard Ethernet-ийн encoding төхөөрөмж
10Base5: Thick Ethernet
Эхний төхөөрөмжийг 10Base5, thick Ethernet эсвэл Thicknet гэж нэрэлдэг. Энэ нэр гараар янзалж нугалдаг цэцэрлэгийн резин холойны хэмжээтэй cable утасных нь хэмжээтэй холбоотойгоор өгөгдсөн. 10Base5 нь анхны bus topology ашгилсан Ethernet бөгөөд нэмэлт transceiver(илгээгч/хүлээн авагч) нь цоргоор thick coaxial cable-д холбогддог. Зураг 13.10-т 10Base5 төхөөрөмжийн диаграммыг харуулжээ.
Зураг 13.10 10Base5 төхөөрөмж
Transceiver нь дамжуулах, хүлээн авах, болон алдаа илрүүлэхдээ ухаалаг. Transceiver нь илгээх болон хүлээн авах хоёр тусдаа замтай transceiver cable-аар төхөөрмжтэй холбогдоно. Энэ нь мөргөлдөө зөвхөн coaxial cable-д л болох боломжыг олгодог.
Coaxial cable-ийн хамгийн их урт нь 500м-ээс ихгүй байх ёстой үгүй бол дохио хэт их сулардаг. Хэрэв 500м-ээс их урттай байх шаардлага гарсан тохиолдолд нэг бүр нь 500м-ийн max-тай таван сегмэнт хүртэл repeater-үүдийг ашиглаж болдог. Repeater-ийг Chapter 15-д судлана.
10Base2:Thin Ethernet
Хоёрдахь төхөөрөмжийг 10Base2, Thin Ethernet, Cheapernet гэж нэрэлдэг. Мөн 10Base2 нь bus topology-ийг ашгилдаг, гэхдээ cable нь маш их нимгэн мөн илүү уях хатан чанартай бйадаг. Cable нь төхөөрөмжүүдтэйгээ илүү ойрхон хийх боломжтой. Иймээс transceiver нь төхөөрөмж дотороо суулгагдсан жирийн NIC(network interface card) байдаг. Зураг 13.11-т 10Base2 төхөөрөмжийн диаграммыг харуулжээ.
Зураг 13.11 10Base2 төхөөрөмж
Энд мөргөлдөөн thin coaxial cable доторл болдог. Энэ төхөөрөмж нь 10Base5 бодвол хямд учир нь thin coaxial cable нь thick coaxial хямд мөн tee холболт нь tap-аас маш их хямд бйадаг. Thin coaxial cable нь уян учир суулгахад хялбар байдаг. Хэдий тийм боловч thin coaxial нь өнөр түвшний сулралтай учир сегмэнт бүр нь 185м(200м орчим)-ээс хэтэрдэггүй.
10Base-Т: Twisted-Pair Ethernet
Гуравдахь төхөөрөмжийг 10Base-Т, twisted-pair Ethernet гэж нэрэлдэг. 10Base-Т нь физик star topology хэргэлдэг. Зураг 13.12 үзүүлснээр төхөөрөмж нь 2 хос twisted cable-аар hub-д холбогддог.
Хос 2 twisted cable нь төхөөрөмж болон hub хооронд 2 зам (нэг нь илгээх, нөгөө нь хүлээн авах) үүсгэнэ. Мөргөлдөөн hub-д л болдог. 10Base5 эсвэл 10Base2 харьцуулбал hub нь үнэндээ мөргөлдөөн нь уртаас хамаардаг coaxial cable оронд солсон гэдэг нь харагдана.
Зураг 13.12 10Base-T төхөөрөмж
Twisted cable дахь хамгийн бага сулрал нь twisted cable урт нь хамгийн ихдээ 100м байхад тодорхойлогддог.
10Base –F: Fiber Ethernet
Хэдийгээр шилэн 10-Mbps Ethernet-ийн онцгой төрөл боловч үүнийг ерөнхийдөө 10Base-F хэмээн нэрэлдэг.10Base-F нь star topology ашиглан station ба hub-ийг хооронд нь холбодог. Зураг 13.13 үзүүлснээр station нь 2 fiber-optic cable ашиглан hub холбогддог.
Зураг 13.13 10Base-F төхөөрөмж
Дүгнэлт
Хүснэгт 13.1 Standard Ethernet төхөөрөмжүүдийг харьцуулан үзүүлэв.
Хүснэгт 13.1 Standard Ethernet төхөөрөмжүүдийн дүгнэлт
13.3 STANDARD ДАХ ӨӨРЧЛӨЛТ
Өгөдлийг өндөр хурданд шилжхийн өмнө 10-Mbps Standard Ethernet-д хэд хэдэн өөрчлөлтэй орсон. Үнэндээ эдгээр өөрчлөлтүүд нь Ethernet-ийг тохиромжтой high-data-rate LAN болох хувьслын үүдийг нээж өгсөөн. Энэ бүлэгт бид эдгээр өөрчлөлтүүдийн зарим нэгийг нь судлах болно.
Bridged(гүүр) Ethernet
Ethernet хувьсал дахь эхний алхам нь LAN-г bridge-үүдээр хуваасан. Bridge нь Ethernet LAN-д 2 нөлөө үзүүлсэн: bandwidth-ийг нэмэгдүүлсэн мөн мөргөлдөөнийг нь салгаж өгсөн. Bridge-ийн талаар Chapter 15 үзнэ.
Bandwidth өсөлт
Bridge хэрэглээгүй Ethernet сүлжээнд бүх хэрэглэгч frame илгээхэд нийт багтаамжийг(10 Mbps) хугцаагаар нь хуваан ашгилдаг: хэрэглэгчид сүлжээний bandwidth-ийг хуваан ашигладаг. Зөвхөн ганц хэрэглэгч frame илгээсэн тохиолдолд нийт багтаамжаараа(10 Mbps) ашигтай ажилна. Гэвч нэгээс олон хэрэглэгч сүлжээг ашиглах шаардлага гарсан тохиолдолд агтаамжийг share-лж ашиглана. Жишээ нь, 2 хэрэглэгч их хэмжээний frame илгээсэн гэж үзвэл тэд ээлжлэн илгээн гэсэн үг. Нэг хэрэглэгч илгээж байх агшинд өөр нэгэн хэрэглэгч хүлээлттэй байдаг. Энэ тохиолдолд хэрэглэгч бүр 5 Mbps-ийн хурдтай илгээнэ. Зураг 13.14-т нөхцөлийг харуулжээ.
Зураг 13.14 Sharing bandwidth
Chapter 15 үзэх bridge нь энд тус болдог. Bridge нь сүлжээг 2 эсвэл олон сүлжээнд хуваадаг. Сүлжээ тус бүрийн bandwidth нь бие биенээсээ үл хамааралтай. Жишээ нь Зураг 13.15 12 хэрэглэгчтэй сүлжээг тус бүр нь 6 хэрэглэгчтэй 2 сүлжээнд хуваажээ. Одоо сүлжээ тус бүр 10 Mbps багтаамжтай болсон. Сегмент бүр 10 Mbps багтаамжийг 12 хэрэглэгч бус 6 хэрэглэгч (үнэндээ bridge нь сегмент бүрд хэрэглэгч мэтээр ажиллах тул 7 хэрэглэгч) share хийж ашгилна. Их ачаалалтай сүлжээнд bridge-ийг тооцохгүй бол онолоор 10/12 Mbps оронд 10/6 Mbps санал болгож байна гэсэн үг.
Сүлжээг цааш хувааснаар сегмент бүр дэх bandwidth-ийг улам өсгөх нь мэдээж. Жишээ нь, хэрэв 4-port bridge ашиглан bridge ашиглаагүй сүлжээнээс 4 дахин их багтаамж буюу хэрэглэгч бүрд 10/3 Mbps санал бологно.
Зураг 13.15 Bridge ашигласан ба ашиглаагүй сүлжээ
Салангад Мөргөлдөөний Domain
Bridge-ийн салангад мөргөлдөөний domain нь бас нэгэн давуу чанар нь юм. Зулаг 13.16 bridge хэргэлсэн хэрэглээгүй сүлжээн дахь мөргөлдөөний domain-ийг харуулжээ. Зурагийг хархад мөргөлдөөний domain нь илүү жижиг, мөрөгөлдөөн болох магадлал нь бага болсон мэт харагдаж байна. Bridge ашиглаагүй тохиолдолд 12 хэрэглэгч дамжуулах орчноор дамжих бол bridge ашгилбал 3 хэрэглэгч дамжуулах орчинд орно.
Зураг 13.16 bridge ашигласан болон ашиглаагүй сүлжээн дах collision domain
Switched Ethernet
Bridge LAN-ийн санаа нь switched LAN-г бий бологсон. 2сүлжээний оронд 4 сүлжээ ашгилж болж байхад яагаад N тооны сүлжээ байж болохгүй гэж N нь LAN дах хэрэглэгчийн тоо. Өөрөөр хэлбэл хэрэв multiple-port bridge байвал N-port-той switch байж болохгүй гэж?
Bandwidth нь зөвхөн хэрэглэгч болон switch-ийн хооронд л share хийгдэнэ гэсэн санаа юм (нэг бүр нь 5 Mbps). Нэмээд хэлэхэд collision domain нь N domain-д хуваагдана.
2 түвшний switch нь packet-үүдийг хурдан дамжуулах нэмэлт дамжуулагчтай N-port bridge байдаг. Bridge Ethernet-хувьсан өөрчлөгдөн switch Ethernet болсон нь Ethernet хурдан болох үүд хаалгийг нээсэн том алхам байсан.Зураг 13.17-д Switched LAN-г үзүүлжээ.
Зураг 13.17 Switched Ethernet
Full-Duplex Ethernet
10Base5 ба 10Base2 холбооны нэг хязгаар нь half-duplex-т оршино (10Base-T үргэлж full-duplex); хэрэглэгч илгээх болон хүлээн авч чадах боловч ижил цаг хугцаанд зэрэг хийдэггүй. Хувьсал дахь дараагийн алхам нь switched Ethernet-ээс full-duplex Ethernet-д шилжсэн явдал юм. Full-duplex mode нь domain бүрийн багтаамжийг 10-аас 20 Mbps хэмжээгээр нэмдэг. Зураг 13.18 full duplex дахь switched Ethernet харуулжээ. Хэрэглэгч болон switch хоорондох нэг холбогч утасны оронд хоёр холбох утас ашигладаг: нэг нь дамжуулах нөгөө нь хүлээн авах.
Зураг 13.18 Full-duplex switched Ethernet
CSMA/CD хэрэглэхгүй
Full-duplex Ethernet нь CSMA/CD аргыг ашигладаггүй. Full-duplex Ethernet-тэд хэрэглэгч нь 2 тусдаа холбогчоор switch-д хобогддог.
Хэрэглэгч эсвэл Switch мөргөлдөөнд санаа зовох зүйлгүүгээр илгээн хүлээн авч болно. Хэрэглэгчид болох Switch хооронд зам болгон point-to-point. Зөөх мэдрэмж нь урт байх шаардлагагүй; мөргөлдөөн илрүүлэгч урт байх шаардлагагүй. MAC түмшингийн ажил нь маш их хялбар болдог. МАС-ийн дэд түвшингийн carrier sensing болон мөргөлдөөн илрүүлэгч функцуудыг унтрааб болдог.
МАС Удирдлагын Түвшин
Standard Ethernet нь MAC дэд түвшинд бага хэмжээний protocol-оор загварчлагдсан. Хүлээн авагчид frame алдаагүй ирсэнийг илгээгчид мэдээлэх flow control эсвэл error control байхгүй. Хүлээн авагч frame аваад ямар нэгэн эчрэг болон сөрөг acknowledgment илгээдэггүй.
Full-duplex Ethernet-д flow болон error control гүйцэтгэх MAC control гэж нэрлэгдэх шинэ дэд түвшинг LLC sublayer болон MAC sublayer хооронд нэмж өгсөн байдаг.
13.4 ХУРДАН ETHERNET
Fast Ethernet FDDI эсвэл Fiber Channel (Fibre Channel гэж заримдаа үсгэлдэг) гэх мэт LAN protocol-уудтай өрсөлдөн зохиогдож байсан. IEEE Fast Ethernet-ийг 802.3u гэсэн нэрээр бүтээсэн. Fast Ethernet нь Standard Ethernet гэхдээ энэ нь өгөгдлийг 10 дахин буюу 100 Mbps хурдаар дамжуулдаг. Fast Ethernet гол зүйлийг нь дүгнэн бичвэл:
1. Data rate 100 Mbps болж өссөн.
2. Standard Ethernet-тэй хэргэлхэд нийцтэй
3. Ижил 48-bit-үүдийг хадгалдаг
4. Ижил хэлбэрийн frame хадгалдаг
5. Ижил min болон max frame уртыг хадгалдаг
МАС Sublayer
10-аас 100 Mbps хүртлэх Ethernet хувьсалын гол зүйл нь МАС sublayer-ийг хэвээр нь хадгалж үлдсэн явдал юм. Гэхдээ bus topology халсан шийд гарган зөвхөн star topology хадаглан үлдсэн. Бидний үзэснээр star topology-д 2 сонголт байна: half duplex ба full duplex. half-duplex аргад, хэрэглэгчид hub-аар холбогддог; full-duplex арга, холболт port бүр дээр нь buffer-тэй switch-ийг ашгилдаг.
Дамжуулах арга нь Fast Ethernet дахь half-duplex болон dull-duplex ижилхэн (CSMA/CD) CSMA/CD хэрэггүй байдаг.
Autonegotiation
Fast Ethernet-д autonegotiation гэж нэрлэгдэх шинэ онцлон нэмсэн.
Wired lANs:Ethernet
Chapter 1. Бид Computer сүлжээ, ясар байх , хэмжээ хүрээ, зохион байгуулалтт, байршиль орчиныг судалсан. Хэдий тм боловч LAN буюу computer-н сүлжээнээс ангид тусдаа гол зорилого болох “sharing” мас олон тарлийн LAN түүнд холбогдсон wide area network бас Internet.
LAN илэрхийлэх хэдэн техноголо байдаг. (Ethernet, Token ring, Token Bus, FDDI, ATM LAN). Зарим техноголууд нь хоцрогдсон харин Ethernet бусдаасаа давууь түгээмэл хэрэглэгддэг. Энэ бүлэгт бид IEEE standart project 802 товч судалга, бусад Lansегуудыг хэв маяг, үйлдвэрлэсэн, холбон нийлүүлсэн судлах болно. Өнгөрсөн 5 жилийн турш Ethernet 4 удаа хувьсан өөрчлөгдсөн ба Ethernet нь өөрчлөгдөх нь шинэ техногол хэрэглэж эхэлдэг.
13.1 IEEE standarts
1985, Computer Society IEEE standart –ыг хэрэгжүүлж Project 802 гэж нэрлэн, standart –г холбон нийлүүлж, standart доторх олон төрлийн төнөг төхөөрөмжийг гарган хэрэгжүүлсэн. Project 802 OSI, Internet model тэй адтлхан биш ба дотор нь Physical layer, data link layer үндсэн гол LAN protocols байдаг. Энэ standart нь ANSI баталгаажуулан баталсан. 1987 онд ISO засварлан ISO 8802 standart гэж нэрлэсэн. Уг standart ураг төрөл болох 802 standart болох fig 13.1 харж болно. IEEE –н data link нь дотороо 2 layer тай бөгөөд: locigal link control (LLC), medie access control (MAC). Харин physical layer : Lan protocol үүсгэдэг.
Data link layer DLL нь 2 layers тогтох ба (LLC,MAC)
LLC : Chapter !! үзсэнчлэн data link control гар хөшүүргэ нь framing, flow control, error control юм. IEEE Project 802, flow control, error control нь frame-н хэсэл болох LLC дуудан цуглуулдаг. Frame гар хөл болсон 2 бүрэлдэхүүн LLC, MAC. LLC бүх IEEE Lans –аас protocol-г сул data link control буюу хуулан хийдэг. Яг энэ арга нь LLC MAC sublayer ялгаатай protocol-уудыг ялгаатай Лйиы цуглуулдаг. LLC protocol нь 2 ялгаатай Lan-г хооронд холбон бэлтгэж өгдөг. Framing: LLC нь HDCL тэй зарим нэг тэлээрээ жаахан төстэй. Толгойн хэсэгтэй, flow болон error control гээд 2 бусад тохиолдолд тодорхойлохын тулд upper-layer protocol LCC destination болон source хэрэглэдэг. Энэ талбай нь DSAP,SSAP хэрэглэдэг.
MAC – DSAP – SSAP – CONTROL – UPPER layer data – FCS
LLC зорилого: LLC гол зорилого нь services –т хэрэгтэйь шаардлагатай flow, error control, upper-layer protocol –г бэлтгэж өгдөл.
Media access control (MAC)
Chapter 12 бүлэгт Multi access арга барил түүнд багтах random access, controlled access channelization. IEEE Project 802 MAC тодорхойлолт нь LAN тус бүрд өвөрмөцөөр хандах арга барил юм. Тодорхойлох нь: Ethernet ? Token passing?, Token Rig? Тохируулдаг.
Standart Ethernet
13.2 1978 онд оригнал Ethernet –г Xerox, Palo Alto Research Center зохион гаргасан. Тэрнээс хойш 4 үндсэн хэсэгтэй ба standart Ethernet (10mbps ), fast Ethernet (100mbps) Gigabit Ethernet (1gbps), Ten-gigabit (10gbps). Fig 13.3
Бид юуний өмнө бүгдийг товч үзэх болно
МАС sublayers
Standart Ethernet багтах МАС sublayer хандах арга барилын үйл явцыг удирддаг. Энэ нь бас Physical layer, upper and layer, frame-г хүлээн авагчдад хүргэн бас удирддаг.
Frame format
Ethernet frame нь 7 хэсэгээёбайгуулагдах: Preamble, SFD,DA,SA,Length or type protocol data unit (PDU), upper-layer data, CRC. Preamble : Эхний хэсэгт байргах ба (802.3),7 byte (56bits) утга нь 0;1 солигдоно. Энэ нь хүлээн авагчид frame ирж байгааг, synchronize хийхэд бжлтгэх, оролт зааж харуулж байдаг. Яг гол нь цагний мэдээлэл ба, сануулгыг зааж харуулж байдаг. 56bit frame эхний bit –үүдийн зарим bit байхгүй байж болдог. Preamble яг үнэндээ physical layer-т багтдаг ба frame –н 1 хэсэг нь биш юм.
Start frame delimiter (SFD)
2 дахь хэсэгт 1byte байх ба үүнд 10101011 дохио нь frame-н эхлэл болж өгдөг. SFD нь сэргийлэх хэсэг ба эсвэл synchromization сүүлийн 2bit болох 11 нь дараагын layer буюу DA түшгүүр болдог.
Destinaton address (DA)
DA хэсэг нь 6byte зайг эзлэдэг ба physical address –г агуулдаг буюу хүлээн авагчийн хэсэг, эсвэл packet хүлээн авагчийн хаяг байрладаг.
Source address (SA)
SA хэсэг нь 6 byte эзэлдэг ба элгээгчийн physical address, илгээгчийн packet хаяг байрладаг.
Length or type
Энэ хэсэгт төрөл болон уртын хэмжээг заадаг. Orignal Ethernet хэрэглэж байсан бол энэ хэсэгийн төрөл нь тодорхойлолт нь МАС frame-н upper-layer protocol ашиглана. IEEE standart хэрэглэж байвал энэ хэсгийн уртын тодорхоййлолт нь өгөгдлийн хэсэгт байх byte уудын тоо юм. Өнөө үед энэ 2-г 2 ланг нь хэрэглэж байна.
Data: энэ хэсэг нь өгөгдлийн дамжуулах товчоор хэлбэл upper-layer protocol юм. Үүнийг min 46bytes, mаx 1500bytes.
CRC: Алдааг шалгах хэсэг CRC-32
Frame урт: Ethernet тогтоохын тулд frame уртын min, max мэдэх хэрэгтэй. MIN утгын хязгаар бол бидний харж болдог богино, CSMA/CD ний үйл явцыг хянах шаардалатай. Ethernet frame ийн утганд шаардлагатай утга нь 512bits эсвэл 64 byte, тэр урт нь эхлэл ба төгсгөлтэй байна. Хэрэв бидний тооцолсоноор 18byte header and trailer(6byte SA, 6 byte DA, 2 byte length or type, 4 byte CRC) дараа нь өгөдлийн min уртын upper-layer (64bytes-18bytes)=46bytes болно. Хэрэв upper-layer бага хэмжээтэй тэр нь 46bytes padding бол байршуулан хийхнэ ялгаатай
Standart frame max утга нь (preamble, SFD хэсэг нь хамт байвал 1518 bytes). Хэрэв бид header and trailer 18 bytes хасчих юм бол, мах утга, payload нь 1500 bytes болно. Мах уртын хязгаарлахад 2 үндсэн шалтгаан байдаг. 1т Санах ойд нэмэлтүүдийг хийж өгөх Ethernet-г зохион байгуулахын өмнө мах уртыг хязгаарын, хэв маяг хэмжээг хасаж өгдөг. 2т Мах уртын хязгаарыг саад болдог 1 хэсэг нь дан ганцаараа эзлэн оршдог shared medium ба тэр хэсгийг block хийж өгөгдөлтэй хамт явуулдаг.
Addressing: энэ хэсэгт Ethernet network(PC,printer) энэ бүхэн network interface card(NIC) багтана. NIC багтах хэсэг нь Physical address 6bytes хэсгийг бэлвгэсэн хэсэг юм. Ethernet address 6bytes (48bits), ерөнхий биялэг нь 16 тоололын системээр бичигддэг.
UNIcast Multicast Broadcast address
Илгээгчийн хаяг нь үргэлж unicast хаяг байдаг. Нэг хэсэг уруу үргэлж явуулж байдаг. Хүлээн авагчийн хаяг нь хэдий тийм боловч unicast, multicast, broadcast болж болдог.
Хамгийн эхний byte or bit 0 (unicast), 1 (multicast)
Broadcast хаяг бол өвөрмөц төлөөлөл нь multicast хаяг буюу LAN байгаа бүх хүлээн авагч дамжуулдаг.
Exa 13.1
DA тодорхойл
a)4a:30:10:21:10:1a
b)4F:20:1b:2e:08:ee
C)FF:FF:FF:FF:FF:FF
Тайлбар. Хаягын төрлийг олохдоо, 2 дахь 16тоололыг харах хэрэгтэйь тэгш=unicast сондгой = multicast F broadcast
A=1010
7=1011
F=broadcast
Хаягыг дамжуулахдаа 16 тоолол системээр бичдэг ба илгээх ба left to right, byte by byte,
Хэдий тийм боловч each byte, хамгийн ба чухал bit хамгийн эхэнд хамгийн том чухал bit хамгийн сүүлд. Энэ арга ухаан хүлээн авагчид хамгийн эхний bit хаяг (unicast or multicast) тодорхойлдог
Exa 13.2
47:20:1B:2E:08:EE line гадагш дамжуул.
Тайлбар: хаягыг илгээхдээ left – to - right, byte by byte, for each byte, үүнийг илгээхдээ right – to – left, bit by bit
1110010 00000100 11011000 01110100 0001000 01110111
Хандалтын арга: CSMA/CD
Slot time: Ethernet network багтах round – trip цагт
Slot = round-trip time + time required to send
Round-trip time = maximum-leght
Time required send = Шахагдсан цувааг илгээх хугацаа.
Slot time and maximum network length
Slot time ба max length хоорондын харилцаа нь сүлжээний буюу төргөлдөөний харагтрис юм. Энэ харилцаа нь particular medium propagation speed дохио юм. Энэ дундаас хамгийн эх Transmission media, signal propagates хурд нь 2*10 (8зэрэг) .
Figure 13.8 Categories of Standard Ethernet
ирсэн дохио Manchester-аар тайлагдах ба data-руу хөрвүүлэгдэнэ. Chapter 4 үзэснээр Manchester encoding нь self-synchronous, bit interval бүрд нь өөрчлөлтийг нь оноож өгдөг. Зураг 13.9 Standard Ethernet-ийн encoding диаграммыг харуулжээ.
Зураг 13.9 Standard Ethernet-ийн encoding төхөөрөмж
10Base5: Thick Ethernet
Эхний төхөөрөмжийг 10Base5, thick Ethernet эсвэл Thicknet гэж нэрэлдэг. Энэ нэр гараар янзалж нугалдаг цэцэрлэгийн резин холойны хэмжээтэй cable утасных нь хэмжээтэй холбоотойгоор өгөгдсөн. 10Base5 нь анхны bus topology ашгилсан Ethernet бөгөөд нэмэлт transceiver(илгээгч/хүлээн авагч) нь цоргоор thick coaxial cable-д холбогддог. Зураг 13.10-т 10Base5 төхөөрөмжийн диаграммыг харуулжээ.
Зураг 13.10 10Base5 төхөөрөмж
Transceiver нь дамжуулах, хүлээн авах, болон алдаа илрүүлэхдээ ухаалаг. Transceiver нь илгээх болон хүлээн авах хоёр тусдаа замтай transceiver cable-аар төхөөрмжтэй холбогдоно. Энэ нь мөргөлдөө зөвхөн coaxial cable-д л болох боломжыг олгодог.
Coaxial cable-ийн хамгийн их урт нь 500м-ээс ихгүй байх ёстой үгүй бол дохио хэт их сулардаг. Хэрэв 500м-ээс их урттай байх шаардлага гарсан тохиолдолд нэг бүр нь 500м-ийн max-тай таван сегмэнт хүртэл repeater-үүдийг ашиглаж болдог. Repeater-ийг Chapter 15-д судлана.
10Base2:Thin Ethernet
Хоёрдахь төхөөрөмжийг 10Base2, Thin Ethernet, Cheapernet гэж нэрэлдэг. Мөн 10Base2 нь bus topology-ийг ашгилдаг, гэхдээ cable нь маш их нимгэн мөн илүү уях хатан чанартай бйадаг. Cable нь төхөөрөмжүүдтэйгээ илүү ойрхон хийх боломжтой. Иймээс transceiver нь төхөөрөмж дотороо суулгагдсан жирийн NIC(network interface card) байдаг. Зураг 13.11-т 10Base2 төхөөрөмжийн диаграммыг харуулжээ.
Зураг 13.11 10Base2 төхөөрөмж
Энд мөргөлдөөн thin coaxial cable доторл болдог. Энэ төхөөрөмж нь 10Base5 бодвол хямд учир нь thin coaxial cable нь thick coaxial хямд мөн tee холболт нь tap-аас маш их хямд бйадаг. Thin coaxial cable нь уян учир суулгахад хялбар байдаг. Хэдий тийм боловч thin coaxial нь өнөр түвшний сулралтай учир сегмэнт бүр нь 185м(200м орчим)-ээс хэтэрдэггүй.
10Base-Т: Twisted-Pair Ethernet
Гуравдахь төхөөрөмжийг 10Base-Т, twisted-pair Ethernet гэж нэрэлдэг. 10Base-Т нь физик star topology хэргэлдэг. Зураг 13.12 үзүүлснээр төхөөрөмж нь 2 хос twisted cable-аар hub-д холбогддог.
Хос 2 twisted cable нь төхөөрөмж болон hub хооронд 2 зам (нэг нь илгээх, нөгөө нь хүлээн авах) үүсгэнэ. Мөргөлдөөн hub-д л болдог. 10Base5 эсвэл 10Base2 харьцуулбал hub нь үнэндээ мөргөлдөөн нь уртаас хамаардаг coaxial cable оронд солсон гэдэг нь харагдана.
Зураг 13.12 10Base-T төхөөрөмж
Twisted cable дахь хамгийн бага сулрал нь twisted cable урт нь хамгийн ихдээ 100м байхад тодорхойлогддог.
10Base –F: Fiber Ethernet
Хэдийгээр шилэн 10-Mbps Ethernet-ийн онцгой төрөл боловч үүнийг ерөнхийдөө 10Base-F хэмээн нэрэлдэг.10Base-F нь star topology ашиглан station ба hub-ийг хооронд нь холбодог. Зураг 13.13 үзүүлснээр station нь 2 fiber-optic cable ашиглан hub холбогддог.
Зураг 13.13 10Base-F төхөөрөмж
Дүгнэлт
Хүснэгт 13.1 Standard Ethernet төхөөрөмжүүдийг харьцуулан үзүүлэв.
Хүснэгт 13.1 Standard Ethernet төхөөрөмжүүдийн дүгнэлт
13.3 STANDARD ДАХ ӨӨРЧЛӨЛТ
Өгөдлийг өндөр хурданд шилжхийн өмнө 10-Mbps Standard Ethernet-д хэд хэдэн өөрчлөлтэй орсон. Үнэндээ эдгээр өөрчлөлтүүд нь Ethernet-ийг тохиромжтой high-data-rate LAN болох хувьслын үүдийг нээж өгсөөн. Энэ бүлэгт бид эдгээр өөрчлөлтүүдийн зарим нэгийг нь судлах болно.
Bridged(гүүр) Ethernet
Ethernet хувьсал дахь эхний алхам нь LAN-г bridge-үүдээр хуваасан. Bridge нь Ethernet LAN-д 2 нөлөө үзүүлсэн: bandwidth-ийг нэмэгдүүлсэн мөн мөргөлдөөнийг нь салгаж өгсөн. Bridge-ийн талаар Chapter 15 үзнэ.
Bandwidth өсөлт
Bridge хэрэглээгүй Ethernet сүлжээнд бүх хэрэглэгч frame илгээхэд нийт багтаамжийг(10 Mbps) хугцаагаар нь хуваан ашгилдаг: хэрэглэгчид сүлжээний bandwidth-ийг хуваан ашигладаг. Зөвхөн ганц хэрэглэгч frame илгээсэн тохиолдолд нийт багтаамжаараа(10 Mbps) ашигтай ажилна. Гэвч нэгээс олон хэрэглэгч сүлжээг ашиглах шаардлага гарсан тохиолдолд агтаамжийг share-лж ашиглана. Жишээ нь, 2 хэрэглэгч их хэмжээний frame илгээсэн гэж үзвэл тэд ээлжлэн илгээн гэсэн үг. Нэг хэрэглэгч илгээж байх агшинд өөр нэгэн хэрэглэгч хүлээлттэй байдаг. Энэ тохиолдолд хэрэглэгч бүр 5 Mbps-ийн хурдтай илгээнэ. Зураг 13.14-т нөхцөлийг харуулжээ.
Зураг 13.14 Sharing bandwidth
Chapter 15 үзэх bridge нь энд тус болдог. Bridge нь сүлжээг 2 эсвэл олон сүлжээнд хуваадаг. Сүлжээ тус бүрийн bandwidth нь бие биенээсээ үл хамааралтай. Жишээ нь Зураг 13.15 12 хэрэглэгчтэй сүлжээг тус бүр нь 6 хэрэглэгчтэй 2 сүлжээнд хуваажээ. Одоо сүлжээ тус бүр 10 Mbps багтаамжтай болсон. Сегмент бүр 10 Mbps багтаамжийг 12 хэрэглэгч бус 6 хэрэглэгч (үнэндээ bridge нь сегмент бүрд хэрэглэгч мэтээр ажиллах тул 7 хэрэглэгч) share хийж ашгилна. Их ачаалалтай сүлжээнд bridge-ийг тооцохгүй бол онолоор 10/12 Mbps оронд 10/6 Mbps санал болгож байна гэсэн үг.
Сүлжээг цааш хувааснаар сегмент бүр дэх bandwidth-ийг улам өсгөх нь мэдээж. Жишээ нь, хэрэв 4-port bridge ашиглан bridge ашиглаагүй сүлжээнээс 4 дахин их багтаамж буюу хэрэглэгч бүрд 10/3 Mbps санал бологно.
Зураг 13.15 Bridge ашигласан ба ашиглаагүй сүлжээ
Салангад Мөргөлдөөний Domain
Bridge-ийн салангад мөргөлдөөний domain нь бас нэгэн давуу чанар нь юм. Зулаг 13.16 bridge хэргэлсэн хэрэглээгүй сүлжээн дахь мөргөлдөөний domain-ийг харуулжээ. Зурагийг хархад мөргөлдөөний domain нь илүү жижиг, мөрөгөлдөөн болох магадлал нь бага болсон мэт харагдаж байна. Bridge ашиглаагүй тохиолдолд 12 хэрэглэгч дамжуулах орчноор дамжих бол bridge ашгилбал 3 хэрэглэгч дамжуулах орчинд орно.
Зураг 13.16 bridge ашигласан болон ашиглаагүй сүлжээн дах collision domain
Switched Ethernet
Bridge LAN-ийн санаа нь switched LAN-г бий бологсон. 2сүлжээний оронд 4 сүлжээ ашгилж болж байхад яагаад N тооны сүлжээ байж болохгүй гэж N нь LAN дах хэрэглэгчийн тоо. Өөрөөр хэлбэл хэрэв multiple-port bridge байвал N-port-той switch байж болохгүй гэж?
Bandwidth нь зөвхөн хэрэглэгч болон switch-ийн хооронд л share хийгдэнэ гэсэн санаа юм (нэг бүр нь 5 Mbps). Нэмээд хэлэхэд collision domain нь N domain-д хуваагдана.
2 түвшний switch нь packet-үүдийг хурдан дамжуулах нэмэлт дамжуулагчтай N-port bridge байдаг. Bridge Ethernet-хувьсан өөрчлөгдөн switch Ethernet болсон нь Ethernet хурдан болох үүд хаалгийг нээсэн том алхам байсан.Зураг 13.17-д Switched LAN-г үзүүлжээ.
Зураг 13.17 Switched Ethernet
Full-Duplex Ethernet
10Base5 ба 10Base2 холбооны нэг хязгаар нь half-duplex-т оршино (10Base-T үргэлж full-duplex); хэрэглэгч илгээх болон хүлээн авч чадах боловч ижил цаг хугцаанд зэрэг хийдэггүй. Хувьсал дахь дараагийн алхам нь switched Ethernet-ээс full-duplex Ethernet-д шилжсэн явдал юм. Full-duplex mode нь domain бүрийн багтаамжийг 10-аас 20 Mbps хэмжээгээр нэмдэг. Зураг 13.18 full duplex дахь switched Ethernet харуулжээ. Хэрэглэгч болон switch хоорондох нэг холбогч утасны оронд хоёр холбох утас ашигладаг: нэг нь дамжуулах нөгөө нь хүлээн авах.
Зураг 13.18 Full-duplex switched Ethernet
CSMA/CD хэрэглэхгүй
Full-duplex Ethernet нь CSMA/CD аргыг ашигладаггүй. Full-duplex Ethernet-тэд хэрэглэгч нь 2 тусдаа холбогчоор switch-д хобогддог.
Хэрэглэгч эсвэл Switch мөргөлдөөнд санаа зовох зүйлгүүгээр илгээн хүлээн авч болно. Хэрэглэгчид болох Switch хооронд зам болгон point-to-point. Зөөх мэдрэмж нь урт байх шаардлагагүй; мөргөлдөөн илрүүлэгч урт байх шаардлагагүй. MAC түмшингийн ажил нь маш их хялбар болдог. МАС-ийн дэд түвшингийн carrier sensing болон мөргөлдөөн илрүүлэгч функцуудыг унтрааб болдог.
МАС Удирдлагын Түвшин
Standard Ethernet нь MAC дэд түвшинд бага хэмжээний protocol-оор загварчлагдсан. Хүлээн авагчид frame алдаагүй ирсэнийг илгээгчид мэдээлэх flow control эсвэл error control байхгүй. Хүлээн авагч frame аваад ямар нэгэн эчрэг болон сөрөг acknowledgment илгээдэггүй.
Full-duplex Ethernet-д flow болон error control гүйцэтгэх MAC control гэж нэрлэгдэх шинэ дэд түвшинг LLC sublayer болон MAC sublayer хооронд нэмж өгсөн байдаг.
13.4 ХУРДАН ETHERNET
Fast Ethernet FDDI эсвэл Fiber Channel (Fibre Channel гэж заримдаа үсгэлдэг) гэх мэт LAN protocol-уудтай өрсөлдөн зохиогдож байсан. IEEE Fast Ethernet-ийг 802.3u гэсэн нэрээр бүтээсэн. Fast Ethernet нь Standard Ethernet гэхдээ энэ нь өгөгдлийг 10 дахин буюу 100 Mbps хурдаар дамжуулдаг. Fast Ethernet гол зүйлийг нь дүгнэн бичвэл:
1. Data rate 100 Mbps болж өссөн.
2. Standard Ethernet-тэй хэргэлхэд нийцтэй
3. Ижил 48-bit-үүдийг хадгалдаг
4. Ижил хэлбэрийн frame хадгалдаг
5. Ижил min болон max frame уртыг хадгалдаг
МАС Sublayer
10-аас 100 Mbps хүртлэх Ethernet хувьсалын гол зүйл нь МАС sublayer-ийг хэвээр нь хадгалж үлдсэн явдал юм. Гэхдээ bus topology халсан шийд гарган зөвхөн star topology хадаглан үлдсэн. Бидний үзэснээр star topology-д 2 сонголт байна: half duplex ба full duplex. half-duplex аргад, хэрэглэгчид hub-аар холбогддог; full-duplex арга, холболт port бүр дээр нь buffer-тэй switch-ийг ашгилдаг.
Дамжуулах арга нь Fast Ethernet дахь half-duplex болон dull-duplex ижилхэн (CSMA/CD) CSMA/CD хэрэггүй байдаг.
Autonegotiation
Fast Ethernet-д autonegotiation гэж нэрлэгдэх шинэ онцлон нэмсэн.
Сүүлийн удаа XolbooS 8-р сар.28.10 2:51 pm-д засварласан, нийт 1 удаа засварласан.
XolbooS
-
OllyDBG.exe
- Asuult Precious Member
- Бичлэгүүд: 2784
- Нэгдсэн: 2-р сар.07.09 9:44 pm
- Байршил: Ulaanbaatar Mongolia
-
Buru
- Хоббитой Гишvvн
- Бичлэгүүд: 306
- Нэгдсэн: 10-р сар.16.07 6:12 pm
- Байршил: Literature - Утга Уран Зохиол » "Twilight" by Stephenie Meyer
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
Тэмдэглэлээ
Хичээл дээр сүлжээг ёстой ойлгодоггүй байсан, одоо ойлгож эхлэж байна
Баярлалаа
Хичээл дээр сүлжээг ёстой ойлгодоггүй байсан, одоо ойлгож эхлэж байна
Баярлалаа
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
XEXE GEHDEE ENE DELGEREGUI BISH BGAA BI ODOO HARDWARE HESEGIIN TAILBARLAJ BGAA YAWAANDAA SERVER HERHEN TARAAH TEGEED BAS NEG MAC HAYAG GEED OROOD IREHEER NELEEN YUM BOLNOBuru написал:Тэмдэглэлээ
Хичээл дээр сүлжээг ёстой ойлгодоггүй байсан, одоо ойлгож эхлэж байна
Баярлалаа
XolbooS
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
amjilt onol neeh hereggui baih gej bodoj b.na mergejliin hun hovor yum chine praktik talaas ni tailbarlaal jishee ene ter heleel yavbal ikh aytai hanboloh baihaa ho
-
XolbooS
- Ариун Гэгээний Бэлгэдэл Гишvvн
- Бичлэгүүд: 1540
- Нэгдсэн: 8-р сар.26.10 4:03 pm
- Байршил: mongolia
- Contact:
Re: сүлжээ хичээл анхан шатнаас
HEHE ONOL BJ UNDESIIG OILGONO.uuganaacj написал:amjilt onol neeh hereggui baih gej bodoj b.na mergejliin hun hovor yum chine praktik talaas ni tailbarlaal jishee ene ter heleel yavbal ikh aytai hanboloh baihaa ho
XolbooS